W sobotę 4 grudnia 1919 roku obchodziłem z załogą „Karsten-Centrum”, obecnie „Dymitrow”, nasze górnicze święto — Barbórka. [...]

W pierwszej części uroczystości przewodniczący Rady Zakładowej oraz dyrektor kopalni, inż. Gaertner, wygłosili przemówienia i zarządzono trzyminutowa cisza. W drugiej kolega Potyka wywoływał, a dyrektor wręczał zegarki, dyplomy i nagrody jubilatom i emerytom. Potem załoga ustawiła się na placu kopalnianym w czwórki, kapela pod batutą dyrygenta Gedygi odegrała marsz, z biura Rady wyniesiono sztandar i pochód ruszył do Bytomia.

W kościele proboszcz Schinneisen zgodził się na nasza prośba, aby podczas nabożeństwa grano i śpiewano polskie pieśni, a kazanie polskie wygłosił ksiądz franciszkanin. Po nabożeństwie — odmarsz z Bytomia na Karb.

W Karbiu, na końcu ulicy Tarnogórskiej, zakupiono została w maju 1919 roku za sumę 168 tysięcy marek restauracja, wyszynk ze składek członków ZZP oraz dzięki pomocy Banku Polskiego w Bytomiu. [...]

Do tej sali przyprowadziliśmy cały pochód. [...]

Policja porządkowa na sali sprawowali członkowie Rady Zakładowej: 8 członków ZZP i 2 PPS.

Niemieccy socjaliści i „spartakusy” urządzili sobie osobna zabawa w Bytomiu w restauracji Wajleta naprzeciwko parku.

Nasza zabawa odbyła się sprawnie, bez żadnych zakłóceń. Gdzie tylko Rada zauważyła, że jakiś barbórkorz ma już 40 stopni gorączki i zaczyna pięści zaciskać do boksu, to zaraz go trzech aniołów stró­żów obstąpiło, zaprowadziło do stoiska, gdzie wypił sobie woda sodowa, i grzecznie odprowadzili go do bramy, prosząc, żeby się dobrze wyspał i jutro przyszedł zdrowy do pracy. Awantur żadnych nie było, kilka kieliszków i kufli stłuczono, ale to przez takich niezdarów z dziurawymi rękami.

Dyrektor Gaertner był bardzo zadowolony. „Pierwszy raz jestem na takiej zabawie” — mówił, podziwiał nas, że my takie coś zorganizowali. O pokrycie kosztów tej zabawy nie mamy się starać, w poniedziałek mamy mu przedłożyć rachunki i to przejdzie wszystko na „nieprzewidziane wydatki”. [...]
 
O godzinie szóstej wieczorem przyjechała jednokonna taksówka przed gospoda. Jeden członek Rady Zakładowej z niemieckiej Partii Socjaldemokratycznej, kolega Sznober, przyjechał po dyrektora, co by też poszedł na ich zabawa do Wajkta. Na sali dyrektora nie było, do domu też nie poszedł, bo się z kolegami nie żegnał. [...] Dopiero kierownik restauracji mówi, że jest, ale nie pozwolił, żeby mu przeszkadzano.

  — Ale ja muszę koniecznie z nim mówić, sprawa jest bardzo pilna.
  — No dobrze — mówi Nastula — ja go umówionym znakiem wywołam, ale jak będzie wściekły, to zwala na was.
   Poszedł pod drzwi pokoika, ręką klamkę spuścił na dół, nie otworzył, tylko trzy razy klasnął w dłonie i powiedział:
  — Tak, tak, tak.

Dyrektor wyskoczył czerwony ze złości, włosy miał rozczochrane i krzyczy:  — Co jest do pioruna? — już się nauczył piorunować. — Człowiekowi ani na chwila nie dają spokoju. [...]
  — Spokojnie, panie dyrektorze — mówię mu — to ci ta część załogi, te Niemce i „spartakusy”, co sobie urządzili zabawa u Wajkta, przysłali delegata i taksówka jednokonna z prośba, żeby pan dyrektor na ta zabawa przybył.
  — Tylko tyle? I to panie Kręcigłówko — Nastula był inwalidą wojennym, Francuz przestrzelił mu jakiś tam nerw w kręgosłupie i borok Nastula jak stoi, to kręci głową, czy chce czy nie chce, a jak siedzi czy leży, głowa się nie rusza — to pan uważa za takie nadzwyczajnie ważne i bardzo pilne, żeby mnie wywołać i przerwać mi moja najpiękniejsza chwila zabawy barbórkowej?
  — Panie dyrektorze, ja nie chciałem, ale sekretarz jest nie tylko sekretarzem w Radzie Zakładowej, ale i spółdzielni „Gospoda pod Białym Orłem”, to znaczy jest moim szefem i muszę go słuchać na pierwszym kroku.

  — No dobrze już — mówi dyrektor — idź panie sekretarz do tej niemieckiej delegacji, odpraw ją z powrotem, mów że nie przyjadę tam — wymyśl, jaką chcesz wymówkę, że jestem chory, mam gorączkę — nie mów jaką, albo że polska Barbórka na Karbiu zalała mi już głowę, to już niemiecka Barbara nie miałaby gdzie lać, albo że pracuję nad nowym wynalazkiem, albo wymyśl jeszcze coś głupszego. [...]

Za jaka godzina po tym zajściu wpadł na sala dyrektor, wziął swoje futro, cylinder, ręką pomachał załodze mówiąc: „Bawcie się, bawcie, jak długo chcecie, do widzenia w poniedziałek na kopalni”.

Bytom, 4 grudnia

Górnicy! Rodacy!

Mężnym i solidarnym postępowaniem złamaliście terror niemiecki na Śląsku. Najważniejsze żądania Wasze są spełnione. Zielona policja [niemiecka] opuszcza G[órny] Śląsk. Utworzona zostanie Straż Obywatelska, która pełnić będzie swe funkcje, aż do objęcia służby bezpieczeństwa przez Policję Plebiscytową. […]

Dotychczas osiągnęliśmy tyle, że z powodu obecnego strajku żaden górnik nie poniesie szkody pod względem urlopu, węgla deputatowego i wynagrodzenia za ewentualne nadszychty. W sprawie zapłaty z dni strajkowe odbędą się jutro dalsze układy. Gdyby się pracodawcy pod żadnym warunkiem zgodzić nie chcieli, dawamy Wam solenne przyrzeczenie, że organizacje robotnicze wypłacą Wam ze swych funduszy znaczne wsparcie.

Rodacy! Położenie jest tego rodzaju, że przez dalszy strajk i niepokoje zaszkodzilibyśmy naszej słusznej sprawie. Dlatego wzywamy Was usilnie do natychmiastowego podjęcia pracy, tym więcej, że powody do strajku upadły.
Równocześnie wzywamy Was do oddawania broni. […] Należy także natychmiast zaprzestać wszelkich ataków na ludność niemiecką, rewizji po domach, tramwajach, kolejach i drogach i zachować zupełny spokój.

Bytom, 26 sierpnia

Rodacy!

Cały świat ma oczy zwrócone na Was i z zapartym oddechem czeka wyniku wielkiego głosowania ludowego na Górnym Śląsku. […]

W przyszłą niedzielę [20 marca] rozstrzygną się losy Górnego Śląska. Z kartką wyborczą w ręku macie wypowiedzieć, czy chcecie i na przyszłość znosić ciężkie jarzmo niewoli i wyzysku niemieckiego, czy też pragniecie połączyć się na wieki z Macierzą Polską i na zawsze zapewnić sobie i Waszym potomkom wolność, dobrobyt i szczęście. […]

W ostatniej chwili jeszcze zwracamy się do Was, kochane siostry i kochani bracia, abyście w tę pamiętną palmową niedzielę wszyscy jak jeden mąż spełnili obowiązek względem swoich rodzin, swoich dzieci, wnuków i prawnuków, względem Górnego Śląska i Polski, i wszyscy oddali kartkę, na której widnieje napis „Polska – Polen”.

Nie wystarczy oddać samemu kartkę wyborczą taką, jaką Ci oddać nakazuje sumienie polskie, ale każdy z nas ma obowiązek dopilnować, aby krewni, przyjaciele i znajomi poszli na głosowanie i polską oddali kartkę. Naszym obowiązkiem jest dopilnować, ażeby wszyscy Górnoślązacy bez wyjątku poszli na te pamiętne wybory i głos za Polską oddali.

Bytom, 15 marca

Od nas, Ślązaków, ojczyzna wymaga więcej niż aprobaty. Musimy czynnie brać udział w realizacji tego programu. Musimy podnieść produkcję naszych już teraz kopalń i hut, aby śląski węgiel popędził parowozy wiozące amunicję na front, aby śląski cynk i śląskie żelazo, przekute na czołgi i armaty biły niemieckie hordy.

Katowice, 2 lutego

Wracam z frontu. Nad Odrą walczy dzisiaj wiele dywizji polskich... Ale istnieje jeszcze jedna armia w Polsce, wewnętrzna, tę armię stanowicie wy, polscy górnicy! Pierwsze nasze dywizje wojskowe uzbroiliśmy dzięki pomocy Związku Radzieckiego. Dalsze oddziały musimy sami umundurować i uzbroić. Pomóżcie nam w tym wy, którzy jako pierwsi, zgodnie ze statutem, wyłoniliście, drogą demokratycznych wyborów, swe władze. 

Katowice, 18 marca

W imieniu Armii Czerwonej przekazuję Wam gorące podziękowania za węgiel, który wydobyliście, umożliwiając nam zaopatrzenie frontowych linii kolejowych. Wydobyty przez Was węgiel umożliwi dostawę armat, czołgów, materiałów palnych, smarów i żywności dla czterech frontów... Dzięki Waszemu wysiłkowi wojska gen. mjr. Wasilewskiego mogły pokonać Niemców pod Królewcem, a wojska marszałka Rokossowskiego mogły wyzwolić Pomorze, zaś wojska marszałka Żukowa i marszałka Koniewa weszły do Berlina. Armia Radziecka i Wojsko Polskie kończą dzisiaj bój o stolicę hitlerowskich Niemiec: Berlin. W tym wielkim dziele udział macie także i Wy, polscy górnicy.

Katowice, 30 kwietnia

Wicepremier Apro [Apró – od red.] w liście doręczonym mi dziś, wskazując na tragiczną sytuację w zaopatrzeniu w energię elektryczną i niewystarczające własne wydobycie węgla choćby tylko dla potrzeb elektrowni, prosi mnie o pilne przekazanie Rządowi Polskiemu prośby Rządu Węgierskiego o możliwie natychmiastową pomoc w dostawach węgla niezbędnego dla uruchomienia produkcji. Apro proponuje wysłanie delegacji węgierskiej do Rządu Polskiego celem szczegółowego omówienia tej pomocy oraz szybkiego zabezpieczenia transportów węgla. 

Od siebie dodaję, że w kraju w dalszym ciągu wydobycie węgla jest minimalne. Górnicy w większości kopalń strajkują. [...] Gdy ustanie strajk – bez węgla nie ruszą produkcji. Nawet dziś, tam gdzie część robotników przybyła do zakładów i nie stosowała nowej formy strajku – siedzenia na miejscach pracy – brak węgla nie pozwolił na rozpalenie pieców, ogrzewni w hali pomieszczeń. 

W tej sytuacji proponuję przyjęcie delegacji węgierskiej z tym, że tematem obrad delegacji poza dostawami węgla powinno być zapewnienie transportu węgla dla Węgier i tranzytu do innych krajów, jak dotąd bowiem  tylko z długimi przerwami pracują nieliczne linie kolejowe. 

Budapeszt, 20 listopada

Ekscelencjo, Najczcigodniejszy Księże Biskupie,

Bardzo dziękuję za przesłany mi wraz z listem odpis pisma do p. E[dwarda] Gierka podpisanego przez wszystkich Księży Biskupów i Dziekanów Diecezji Katowickiej, a postulującego zaniechanie niedzielnej pracy górników i związaną z tym nadmierną eksploatację człowieka pracy. List ten odczytałem wspólnie w Księżmi Biskupami Archidiecezji Krakowskiej. Wszyscy uznają głęboką słuszność zajętego w nim stanowiska. Te same sprawy były przedmiotem wymiany myśli na zebraniu rejonowym dekanatów północno-zachodnich naszej Archidiecezji (rejon przemysłowo-górniczy).

Duszpasterze stwierdzili to samo, co znalazło wyraz w piśmie do p. Gierka, przesłanym mi w odpisie przez Waszą Ekscelencję. W tej chwili wyjeżdżam do Rzymu. Jednakże sprawa jest tej wagi, że musimy w dalszym ciągu zastanawiać się nad zajęciem stanowiska w szerszym wymiarze. Łączę wyrazy braterskiej czci. Kardynał Wojtyła

Kraków, 3 marca

Po raz pierwszy w historii polskiego przemysłu węglowego, nasi górnicy wydobyli w ciągu 6,5 miesiąca 100 milionów ton węgla. Z tej okazji na spotkanie przodujących ludzi górniczego trudu, które odbyło się 16 bm. w Katowicach, przybył I Sekretarz PZPR, Zasłużony Górnik Polski Ludowej — Edward Gierek. [...] Wśród gorącej owacji zabiera głos I Sekretarz KC PZPR — Edward Gierek. Przemówienie wielokrotnie przerywają oklaski, krzyki na cześć Komitetu Centralnego partii, na cześć Edwarda Gierka, na cześć pracowitego narodu polskiego. Spotkanie przeradza się w serdeczną manifestację więzi górników z programem partii i jej przywódców.

Katowice, 16 lipca

Dla potwierdzenia naszej serdecznej więzi z partią i Wami osobiście, Towarzyszu Pierwszy Sekretarzu, w zrozumieniu potrzeb gospodarki narodowej, rozpatrzyliśmy dokładnie możliwości i postanowiliśmy przekroczyć nasze tegoroczne zadania wydobywcze o 25 tys. ton węgla.

Jako doświadczony górnik, przywódca partii i narodu, tak gruntownie znający problemy górnictwa i tak troskliwie zajmujący się naszymi codziennymi sprawami — wiecie najlepiej, że przy niezwykle napiętym planie jest to zadanie niełatwe. Podjęliśmy je, bo tak nakazuje nam wierność naszym górniczym i rewolucyjnym tradycjom, nasze poczucie obywatelskiej odpowiedzialności. [...] Chcemy [...] również godnie powitać 60. rocznicę Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej.

Sosnowiec, ok. 17 października

W kopalni węgla kamiennego „Silesia” w Czechowicach-Dziedzicach w pochylni transportowej w wyniku zapalenia się taśmy przenośnika wybuchł pożar, który spowodował poważne zagrożenie dla 26 górników pracujących w tym rejonie kopalni. W rezultacie natychmiastowej akcji ratowniczej ze strefy pożaru wyprowadzono 4 górników. Górnicy: Bogusław Rozmus i Marek Okolus zginęli na posterunku pracy. Akcja ratownicza zmierzająca do uratowania pozostałych 20 górników przebiega w niezwykle trudnych, bardzo złożonych warunkach górniczych i prowadzona jest nadal z olbrzymim wysiłkiem i poświęceniem. [...] Zawsze pamiętamy, że górnicy swoją ciężką pracą i ponoszonymi niekiedy ofiarami zasługują na najwyższy szacunek i dbałość o ich sprawy, a ich bliskich powinniśmy otaczać wielką troską.

Czechowice-Dziedzice, 30 października

Kolejna katastrofa górnicza. Tym razem w kopalni „Silesia”. Pierwszą wiadomość podano już w wieczornym „Dzienniku Telewizyjnym” i tym razem wysunięto ją na czoło. Na miejscu wypadku pojawili się Gierek i Jaroszewicz. Kamera telewizyjna pokazała ich zatroskane oblicza. Zobaczymy, jak w następnych dniach nasi spece od propagandy będą rozgrywać ten wypadek.

Jest oczywiste, że coraz częstsze wypadki w górnictwie są w jakimś stopniu wynikiem wyśrubowanych norm wydobycia w kopalniach. Fedrować za wszelką cenę, oto dyrektywa szefów gospodarki i [Zdzisława] Grudnia, który w ten sposób zyskuje argument, że „klasa robotnicza Śląska kroczy w awangardzie”.

Warszawa, 31 października

Prasa nadal nie informuje społeczeństwa, że górnicy z „Silesii” [w Czechowicach-Dziedzicach] już od dawna nie żyją. Karmi się opinię publiczną informacją, że akcja ratownicza trwa. A wiadomo przecież, że zginęli w dniu wypadku. Władze nie chciały jednak podać tego faktu do wiadomości w obawie, że spowoduje to panikę na Śląsku.

Warszawa, 28 listopada

Zobaczyłem powiewającą chorągiew na bramie kopalni. Zrozumiałem, że i u nas się zaczęło.

Minąwszy na portierni cywilów z biało-czerwonymi opaskami na rękach, udałem się do cechowni. Tam przemawiał do załogi mój dawny sąsiad z bloku i kolega z drużyny ratowniczej — Kazik Kasprzyk. Obok niego stał mój inny kolega z ratownictwa — Ziga Ścierski. Pozostałych stojących na scenie nie znałem, ale wiedziałem, że Kazik i Ziga są porządnymi ludźmi i można im zaufać, że to, o czym mówią, jest właściwe. Uwierzyłem, że ten tłum pod tym przywództwem może coś zdziałać. W pewnym momencie dotarło do mnie, że na scenie stoi dyrektor Woźniak — nazywany przez wszystkich krwawym Wiktorem. Ten butny i groźny człowiek próbował przemawiać. [...] Wszyscy się go zawsze bali, a teraz nie zdołał ukryć, że on się nas boi. Nas — prostych robotników, których zawsze gnębił i poniżał.

[...] Ważne było, że się zaczęło. Że znaleźli się mocni, odważni ludzie, którzy ruszyli za ruchem robotniczym innych regionów. Byłem jednym z nich. Cieszyłem się jak małe dziecko i wierzyłem w lepsze jutro.

Lędziny, 30 sierpnia

Górnicy Kopalni „Manifest Lipcowy”! Unieruchomienie naszej kopalni trwa już ponad wszelką miarę. Podejmowane przeze mnie wielokrotnie próby porozumienia się z przedstawicielami części strajkującej załogi pozostały na razie bez skutku, główną przyczynę tego upatruję w konfrontacyjnej postawie, jaką zajmują przebywający na terenie naszej kopalni „politykierzy”, którzy w cyniczny sposób manipulują wami. To właśnie oni: Jed[y]nak, Lis, Lityński, Górny, Skorenko i inni, mając na względzie swoje, a nie wasze interesy uniemożliwiają nam wzajemne porozumienie się. Pamiętajcie, że strajki kiedyś się skończą, oni wyjdą, a my tu pozostaniemy. [...] To jest wasza — a nie ich kopalnia. Podejmijmy jeszcze raz próbę porozumienia się.

Katowice, 30 sierpnia

16 grudnia 1981 – 30 lat temu – oddziały ZOMO dokonały brutalnej pacyfikacji kopalni „Wujek”. Zginęło 9 górników, wielu zostało rannych. 

13 grudnia 1981 roku w całej Polsce wprowadzono stan wojenny. Reakcje społeczeństwa, organizacji opozycyjnych, w tym członków „Solidarności”, górników, hutników były natychmiastowe, a rozmiary akcji strajkowych okazały się dość duże. Na mocy rozporządzeń stanu wojennego wprowadzono militaryzację zakładów pracy, zakazano strajków, za które groziły strajkującym ostre sankcje, włącznie z karą śmierci.

Mimo to już 13 grudnia w Stoczni Gdańskiej rozpoczął działalność Krajowy Komitet Strajkowy z Mirosławem Krupińskim na czele, który ogłosił ogólnopolski strajk powszechny. 14 grudnia w około 250 zakładach pracy w Polsce ogłoszono strajki okupacyjne, jednak większa ich część po demonstracji siły ze strony władzy wygasła. Po południu część strajkującej załogi opuszczała Stocznię Gdańską: Waszkiewicz powiedział mi: „Musimy zdawać sobie sprawę, że nasz strajk ma charakter symboliczny”. Jeśli tak myślą przywódcy, to czego oczekiwać od szeregowych stoczniowców? Jest już po trzynastej i nieuchronnie zbliża się exodus. Nie zapobieże temu nagłośniona nyska „Solidarności” jeżdżąca od kwadransa po terenie Stoczni i nadająca apel, aby pozostać na wydziałach. [...] Stocznia jest ogromna, pracuje tu 17 tysięcy ludzi, a nyska tylko jedna. Przed bramą nr 2 — gdzie jestem — zaczyna być tłoczno. [...] Zdenerwowanie jest coraz większe. [...] Kilku zdeterminowanych dezerterów, nie bacząc na niebezpieczeństwo, prześlizguje się na czworakach pod kołami, na zewnątrz. – Jak szczury! Jak szczury z tonącego okrętu! — podnoszą się okrzyki, słychać też gwizdy. Mikrofon bierze Fudakowski z Regionalnego Komitetu Strajkowego. Apeluje o spokój. Prosi, aby wypuścić wszystkich, którzy chcą wyjść, nie lżyć ich, zachować się godnie. Robi to impulsywnie, chce rozładować konflikt, ale łamie postanowienia komitetów strajkowych! [...] brama już się uchyla. Ludzie uciekają przez nią wśród gwizdów, byle szybciej i byle dalej — od tego wstydu, od strachu, od sytuacji, która ich przerosła – wspominał Marian Terlecki. W nocy doszło do próby pacyfikacji Stoczni Gdańskiej, jednak strajk okupacyjny trwał nadal.

Strajki były gaszone przez oddziały ZOMO, przy wsparciu wojska.  W nocy 14/15 grudnia wojsko i ZOMO, używając czołgów i gazów bojowych, rozpoczęło pacyfikację niektórych strajkujących zakładów, m.in. Stoczni im. A. Warskiego w Szczecinie, Huty Warszawa, Huty im. Lenina w Krakowie. Tej nocy oddziały ZOMO wtargnęły na teren strajkujących Zakładów Mechanicznych „Ursus” w Warszawie. Jerzy Kaniewski, członek Komitetu Strajkowego, wspominał noc z 14/15 grudnia na terenie zakładów: Stanęliśmy w kole. Wcześniej postanowiliśmy, że zachowujemy się spokojnie, strajkujemy, ale nie walczymy. Wdarli się przez okna. Było ich ze trzydziestu–czterdziestu, na początek. [...] Jedni z „kałasznikami”, inni z nożami, wygląd raczej bandycki. Major, który nimi dowodził, wskoczył na jakąś hałdę i powiedział, żebyśmy się nie ruszali, bo oni nie chcą z nami walczyć. [...] Gdy dowódca grupy „antyterrorystycznej” zobaczył, że walki nie będzie, to krzyknął i do hali weszli zomowcy w normalnym oporządzeniu, z tarczami, pałami i przyłbicami. Utworzyli „korytarz”, przez który kazano nam przechodzić. Bicia nie było.

Rankiem 15 grudnia czołgi zaatakowały kopalnię „Manifest Lipcowy” w Jastrzębiu Zdroju. W starciach postrzelono 4 górników. Jeszcze tego samego dnia kolejne strajkujące zakłady zostały otoczone przez transportery opancerzone i czołgi. Znalazła się wśród nich Stocznia Gdańska. 15 grudnia został ugaszony strajk w Stoczni Szczecińskiej i wrocławskim „Pafawagu”. 16 grudnia w Hucie im. Lenina, WSK w Świdniku oraz w Stoczni Gdańskiej. Uczestnik strajku w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego „Świdnik” relacjonował: Nie bierze pokusa, żeby uciekać — nie ma gdzie. Chwytamy się mocno pod ręce. Widać twarze pod przyłbicami hełmów. Prowadzący oficer wali spod pachy serię tuż ponad naszymi głowami, aż tynk się posypał i smuga odprysków wykwitła na murze. To już nie ślepaki. To, okazuje się, sygnał do szturmu na nas. Przed rozjątrzonymi bandytami, zadyszanymi od pałowania i wrzasku, stać równie głupio, jak wobec iskrzących luf.

Jeszcze 16 grudnia strajkowało kilkanaście kopalń, hut i innych zakładów. Tego dnia doszło do tragedii w Kopalni Węgla Kamiennego „Wujek” w Katowicach. Nastąpiła brutalna pacyfikacja strajku górników. Górnicy rozpoczęli protest  w kopalni na wieść o zatrzymaniu szefa zakładowej Solidarności Jana Ludwiczaka. Aresztowano go w nocy z 12 na 13 grudnia. 16 grudnia w kopalni „Wujek” milicja użyła broni palnej. Od kul zginęło 7 górników, 2 umarło później w wyniku postrzałów, wielu zostało rannych. Jeden czołg ustawił się w poprzek ulicy i rozpędził się prosto na bramę, na której wisiał obraz Matki Boskiej i portret Papieża. Bramę oczywiście rozwalił, wspiął się na ustawione za nią wózki, lecz nie sforsował tego, zaplątał się w złomie, nawet szpulę z kablem górniczym wyciągnął za sobą. Drugi raz próbował, też bez skutku. Potem odjechał kawałek dalej. Obok bramy wjazdowej był mur, za murem drzewo – w tym miejscu znowu się rozpędził, rozwalił mur, wspiął się na drzewo, drzewo poszło. Jeszcze po tym rumowisku zaczął jeździć, poszerzył otwór, wyjechał i stanął z boku. Wtedy do akcji wkroczyło ZOMO – wspominał jeden z górników. 17 grudnia wieczorem w „Dzienniku” została podana informacja o śmierci górników w kopalni „Wujek”. Pojawiły się apele o zapalanie świeczek w oknach w godzinach 20.00-21.00. Papież Jan Paweł II  18 grudnia pisał w liście do gen. Wojciecha Jaruzelskiego: Wydarzenia ostatnich dni, wiadomości o zabitych i rannych Rodakach w związku ze stanem wojennym wprowadzonym od 13 grudnia, nakazują mi zwrócić się do Pana Generała z usilną prośbą i zarazem gorącym wezwaniem o zaprzestanie działań, które przynoszą ze sobą rozlew krwi polskiej. [...] Zwracam się więc do Pana, Generale [...], ażeby sprawy związane z odnową społeczeństwa, które od sierpnia 1980 były załatwiane na drodze pokojowego dialogu, wróciły na tę samą drogę. Nawet jeżeli jest ona trudna, nie jest to niemożliwe.

19 grudnia oddziały ZOMO przerwały strajk w zakładach azotowych w Puławach, a 23 grudnia ostrzelana została Huta Katowice. Najdłużej strajkowały niektóre fabryki na Górnym Śląsku. Mimo tragedii w kopalni „Wujek”, górnicy w kopalni „Ziemowit” w Lędzinach i „Piast” w Tychach strajkowali dalej. 22 grudnia przerwali strajk górnicy z „Ziemowita”, a 28 grudnia – jako ostatni tego roku – zakończyli strajk górnicy z „Piasta”.

Zapraszamy do zapoznania się z materiałami źródłowymi: tekstowymi, dźwiękowymi i ikonograficznymi, dotyczącymi strajków przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego. Wystarczy wpisać w wyszukiwarce tag: stan wojenny lub tag: strajk i wyszukać strajkujących w grudniu 1981.

Można również szukać poprzez daty na osi czasu, zaglądając np. pod 16 grudnia 1981. Wśród materiałów znajdują się również te dotyczące pacyfikacji strajku górników w Kopalni „Wujek”. Jest wśród nich relacja dźwiękowa z Radia Wolna Europa ze wspomnieniem górnika z dnia 16 grudnia 1981. W wyszukiwarce należy wpisać tag: Kopalnia Wujek. 

(mk-z)