Dzisiaj w południe otwierałam na Starym Mieście wystawę pamiątek 1863 r. Po przecięciu wstęgi i tłumnym ustawieniu się na górze wśród chwalebnych szczątek krwią płaczących za niepodległością — wstąpił na mównicę stary książę W. Czetwertyński, uczestnik powstania. Jego sybirskie kajdany ciężko ważyły, pod szkłem podane na widok publiczny — a jego słowa płynęły słabo, nieśmiało, lubo rzewnie urywane i padające jak zwiędłe listki. Skończył, zszedł z trudem z wysokiej mównicy, potem zachwiał się i runął ze schodów. Złapano go w powietrzu i odstawiono wystraszonej żonie.

[...]

Lecz nierozsądny potępiany rok [18]63 dziś w odmiennym świetle się przedstawia — kojarzy swe ogniwo z dążeniem doby obecnej. My dokonajmy dzieła.

Warszawa, 4 lutego

Wystawa „Buntu” [...] wzbudziła tak wielkie w naszej publiczności zainteresowanie i tak silny napływ zwiedzających, iż z powodu natłoku, oglądanie dzieł w skupieniu było niemożliwe. Na życzenie publiczności wystawcy zaprowadzili karty miesięczne wstępu. [...] Nie tylko liczba zwiedzających, która już w pierwszym dniu przekroczyła znacznie cyfrę 300 osób, ale i zakup kilkunastu dzieł świadczy o wzrastającym zrozumieniu i odczuciu twórczej siły ekspresjonizmu.

Poznań, 4 kwietnia

Tuż obok pawilonu ciężkiego przemysłu, przy ulicy marszałka Focha strzela w górę 22-metrowa wieża drewniana, a na jej szczycie widnieje napis „Nafta”. Jest to wzór szybu naftowego, w którym umieszczono eksponaty z zakresu przemysłu naftowego, a więc oryginalne maszyny i urządzenia wiertnicze oraz eksploatacyjne modele całych urządzeń kopalnianych, rafineryjnych i transportowych, wykresy i tablice statystyczne, dokładnie ilustrujące całokształt przemysłu naftowego itd. Cały budynek składa się z dwóch części tj. dolnej i górnej sali, w których ujęto całą produkcję i prace w przemyśle naftowym w poszczególne działy. Wystawa przemysłu naftowego jest urządzona tak pomysłowo, że każdy zwiedzający pawilon od razu nabiera dokładnego wyobrażenia jak się wierci, wydobywa i przerabia surowiec naftowy.

Poznań, lipiec

Byliśmy na wystawie Ziem Odzyskanych we Wrocławiu [uroczyste otwarcie przez prezydenta RP Bolesława Bieruta miało miejsce 21 lipca]. Były rzeczy urządzone z rozmachem zachodnioeuropejskim, jak imponujący maszt-iglica, jak drżąca od huku hala maszyn. Były też eksponaty urządzone zupełnie bez pomysłu i artyzmu, na przykład trzy drewniane łuki przy iglicy wyglądały jak kurna chata przy pałacu, śmiesznie i nędznie. Może to ma być jakaś symbolika, ale nie zrozumiałam. Stoiska inicjatywy prywatnej wyglądały ładniutko, wdzięcznie i malowniczo, rozsypane po całym terenie wystawy. Ciekawe, bo nie urządzone szablonowo, nie przeładowane sloganami propagandowymi, od których aż się roiło w pawilonach głównych – państwowych. Twórcom tej propagandy nie można odmówić wysoce rozwiniętego zmysłu przesady.

Wrocław, 16 sierpnia

Polaków portret własny — wielka wystawa, zorganizowana dla uczczenia setnej rocznicy utworzenia Muzeum Narodowego w Krakowie, przyciąga do tegoż muzeum tłumy zwiedzających i wzbudza wielkie zainteresowanie. Wystawa obejmuje okres od XII wieku począwszy do naszych czasów i gromadzi około tysiąca eksponatów: rzeźby, iluminowane księgi chorałowe, mszały i dokumenty opatrzone kunsztownie wykonanymi pieczęciami oraz setki obrazów i inne rodzaje malowideł. Wymowa dzieł sztuki w pojęciu tradycyjnym rozszerzona została o pisma ilustrowane i fotografie z okresu powstań narodowych oraz plakaty z czasów nam współczesnych. Fakt, że dla tej wystawy wypożyczono dzieła z 38 muzeów, z 10 bibliotek i instytucji naukowych, z 39 kościołów, klasztorów i instytucji kościelnych oraz od kilkudziesięciu właścicieli prywatnych, dowodzi, z jaką pieczołowitością, a zarazem z jak ogromnym nakładem pracy została ona przygotowana.  Dzięki temu zebrano tu dzieła, z których znaczna część normalnie nie jest w ogóle dostępna publiczności. 

Jednak nie tylko na tym zasadza się atrakcyjność Polaków portretu własnego. Autor jej scenariusza — Marek Rostworowski (kustosz oddziału „Zbiory Czartoryskich” Muzeum Narodowego w Krakowie) tak między innymi pisze we wprowadzeniu do wystawy: „Wystawa składa się nie tylko z portretów, ale też z różnych przedstawień ukazujących ludzi z szerszej perspektywy, mówiących o strukturze ideowej i społecznej, o wydarzeniach, charakterach, upodobaniach, mitach; o tym, jak wyglądaliśmy, ale też o tym, jak chcieliśmy widzieć siebie, jakie na temat samych siebie mieliśmy wyobrażenia”.

Kraków, 18 października

Byłem na tej wystawie [Polaków portret własny] 5 stycznia i drugi raz 25 stycznia. Byłem wzruszony. I nie chodzi tu o samą estetyczną wartość obrazów, ale przede wszystkim o sens tej wystawy, o jej wielowymiarową wymowę, o wyzwalającą się atmosferę. Myślę, że w dość istotnym stopniu te moje przeżycia oddają słowa, które wpisałem do księgi pamiątkowej wystawy: „Odetchnąłem Ojczyzną i nadzieją”. Istotnie, to było tak, jakbym odnalazł swój dom rodzinny, wytęskniony, gdzieś tam zagubiony. To było także tak, jakbym sam się odnalazł. Przynajmniej na chwilę.

Wrocław, 3 lutego

W galerii na Świętej Anny wystawa fotografii i dokumentów dotyczących wydarzeń z lat 1956, 1968, 1970, 1976 i 1980. Głos z taśmy magnetofonowej opowiada o brutalnej milicji w 1970 roku. Na zdjęciach ulice Gdańska i Gdyni, grupy milicjantów, samochody pancerne, brama numer 2 do stoczni i ówczesny nowy rząd: młody Gierek, ludzie do dziś u władzy, jak Jagielski, no i, oczywiście – Jaruzelski. 

Powrót do 1956 roku. Czołgi w Poznaniu. „Chcemy wolności. Chcemy chleba.” Odbitka tytułowej strony „Po prostu”. Wielkie zdjęcie powracającego Gomułki.

1968 – studenci kontra milicja. Antysemityzm. Uniwersytet Jagielloński. 

1976 – Radom i Ursus.

1980 – historia dogania nas, my doganiamy historię. 

Wpisy w złotej księdze:

Czy w „socjalizmie” jest sprawiedliwość? (Cudzysłów zwiedzającego).

Powinno się pokazywać tę wystawę wszędzie, aby prawda nie pochodziła wyłącznie z „Trybuny Ludu”.

[...]

Na ulicy kolejka dłuższa niż przed jakimkolwiek sklepem. 

Kraków, 5 marca

Od 31 marca można oglądać w Internecie wirtualną wystawę poświęconą Warszawie pierwszych miesięcy okupacyjnych 1939-1940 roku przygotowaną przez Archiwum Państwowe m.st. Warszawy.

Wystawa została zorganizowana w 6 „salach” — sekcjach tematycznych, każda zawiera po kilkanaście tablic ilustrujących różne aspekty życia stolicy w okresie pierwszych miesięcy okupacji. Niestety można je zwiedzać tylko kolejno, interfejs nie umożliwia „przeskakiwania” pomiędzy tablicami bądź powrotu do poprzednio oglądanych plansz.

Pierwsza z sekcji jest poświęcona obronie stolicy we wrześniu 1939 roku. Kolejna stratom i zniszczeniom. Następne omawiają władze okupacyjne i ich politykę w stolicy w pierwszych miesiącach po kapitulacji oraz pomoc społeczną organizowaną przez warszawiaków. Kolejna sekcja obrazuje życie codzienne okupowanej Warszawy, możemy w niej oglądać spacerujących ludzi, drobny handel, bazary, tramwaje, riksze i dorożki. W ostatniej sekcji umieszczono kilka zdjęć lotniczych (fotoplanów) Warszawy wykonanych we wrześniu 1939 roku przez pilotów Luftwaffe.

Obok pogrupowanych tematycznie fotografii wystawa zawiera także cyfrowe faksymile rozkazów, planów, apeli, odezw, obwieszczenia władz okupacyjnych, plakaty, szpalty gazet codziennych i innych dokumentów ze zbiorów stołecznego Archiwum.