My, Ślązacy, żądamy niezwłocznego, szybkiego wysiedlenia wszystkich przybyszów galicyjskich, bez różnicy pozycji społecznej czy zawodu, i stwierdzamy, że:

Wymówienie musi nastąpić w trybie natychmiastowym, nie zdzierżymy żadnych przeciwnych interpretacji, z jakimi zawsze spotykamy się w podobnym wypadku, lecz domagamy się szybkiego wypełnienia tego uzasadnionego żądania, jako że nasi ludzie osiedli w Polsce muszą opuścić swoje majątki i wyprowadzić się w ciągu 48 godzin. Żaden Czech nie jest w Polsce pewny swojego życia. Nasi ludzie są napadani, ograbiani, bici — bez przyczyny, tylko dlatego, że są Czechami. [...]

Jeżeli tak chcą, niech tak mają!

Żadnego więcej uzasadniania! Polacy też nie uzasadniają.

Wysiedlenie! To musi się stać jak najprędzej!

Tego chcemy w imię spokoju tej ziemi, w imię bezpieczeństwa naszych rodzin i od tego nie ustąpimy.

Orłowa, 2 marca

W mar­cu 1942 mój oj­ciec odmówił przy­ję­cia trze­ciej gru­py na­ro­do­wo­ścio­wej.

29 ma­ja oko­ło 20.00 przy­szedł do nas ge­sta­po­wiec, miał ze so­bą dwie ta­blicz­ki z ja­ki­miś nu­me­ra­mi, jed­ną za­wie­sił na pło­cie, dru­gą na wo­zie sto­ją­cym na podwórzu. Wszedł do do­mu, przy­wi­tał się z ta­tą i po­wie­dział: „Od tej chwi­li jeste­ście wywłaszczeni. Nie ma­cie już nic. Pro­szę się przy­go­to­wać, za­bio­rę was ze so­bą. Każ­da oso­ba mo­że wziąć 12 ki­lo”. Nikt te­go nie wa­żył. Mo­ja ma­ma każ­de­mu z nas wło­ży­ła do wor­ka tro­chę chle­ba, sło­ni­ny, my­dła, pro­szku, ja­kąś odzież. Wzię­li­śmy też pierzy­ny. Ten ge­sta­po­wiec nie był zły. Jak przy­szedł po raz dru­gi, oko­ło 23.00, już by­li­śmy spa­ko­wa­ni. A on się zdzi­wił: „To wy tu je­szcze je­ste­ście? No to mu­szę z wa­mi je­chać”.

Bo du­żo z tych lu­dzi, co mie­li być wy­wie­zie­ni, po­u­cie­ka­ło.

Za­ła­do­wa­li nas do po­cią­gu i wy­wie­źli ca­łą ro­dzi­nę — ro­dzi­ców wraz z sze­ścior­giem dzie­ci — do obo­zu w Po­tu­li­cach. Kiedy weszli­śmy do obo­zo­we­go ba­ra­ku, gdzie wy­dzie­lo­no nam ka­wa­łek podło­gi za­sła­nej sło­mą, ma­ma za­wo­ła­ła: „Boże, jak my tu wy­trzy­ma­my do ju­tra!”. By­li­śmy tam uwię­zie­ni pra­wie trzy la­ta.

Stara Kiszewa, 29 maja

Była to ciężka zima. W niedzielę [31 stycznia] wracając od koleżanki dowiedziałam się, że w budynku dawnego Czerwonego Krzyża są jakieś dzieci zabrane z transportu, że kto może, bierze je do siebie.

Kiedy weszłam do domu, zobaczyłam dwóch chłopców, brudnych, wygłodzonych i zapłakanych. Zapłakanych dlatego, że moja matka, mając czworo własnych dzieci, chciała wziąć tylko jednego, ale podnieśli taki lament, iż musiała wziąć obu, bo przecież nie można było ich rozdzielić. Zwłaszcza że Niemcy już ich [rodzinę] rozdzielili, bo jak potem opowiadali, najpierw zabrali im ojca, prawdopodobnie do Niemiec, a matkę z siostrą, taką małą, na rękach, przeznaczono do innej grupy, nie wiadomo dokąd. Oni dwaj ze starą babcią czy ciotką dotarli transportem do Siedlec. [...]

Młodszy nazywał się Stefek, starszy Edek, a ich nazwisko to Patyjasek. [...]

Pierwszą rzeczą było nakarmić chłopców, a potem pomyć i ubrać. Ich ubrania trzeba było spalić, bo się trzęsły od wszy. Długi czas płakali trzymając się za ręce i nie można się było od nich niczego dowiedzieć. Spać położyliśmy ich razem, bo na pewno nie daliby się rozdzielić. Dopiero na drugi dzień zaczęli pomału opowiadać, jak wyglądało wysiedlanie i długa podróż w bydlęcych wagonach, przy wielkich mrozach. To od nich dowiedzieliśmy się o zmarłych dzieciach, które nie wytrzymały trudów; leżą w kostnicy i będą pochowane w Siedlcach.

Przy ulicy Floriańskiej było więcej dzieci z Zamojszczyzny. Sąsiadka, która miała dwóch synów, wzięła dziewczynkę, tamci chłopcy nazywali ją swoją siostrzyczką.

Siedlce, 31 stycznia

Ludność zostaje wypędzona, wygoniona z domów i prowadzona przez most. [...] Przed bramami domów stoi polska milicja, wywołuje ledwie obudzonych mieszkańców na ulicę, zatrzymuje ich, nie pozwala wrócić. [...]

Kobiety, dzieci i staruszkowie z naszej ulicy stoją na dole, otoczeni przez strażników, niekompletnie ubrani. […] Pod ścisłą obstawą wypędza się ich w stronę mostu. Zatrzymują się na drugim brzegu i teraz dopiero zaczynają się krzyki, przekleństwa i bezbronne pogróżki. [...] Czekają na powrót – do wieczora, do jutra i znowu do jutra... Wielu z nich, wygłodzonych, załamuje się. Ale most na wschód już nie zostanie otwarty.

Görlitz [Zgorzelec], 21 czerwca

Ja, ni­żej pod­pi­sa­ny pro­szę uprzej­mie Urząd Re­pa­tria­cyj­ny w Ko­ście­rzy­nie o przy­zna­nie mnie [na własność] 3,5-hektaro­we­go gospodar­stwa po Niem­cu Neu­bau­er Wi­lhel­mie w No­wych Po­la­szkach z nast[ępu­ją­cych] po­wo­dów:

Ja, uro­dzo­ny 11 stycz­nia 1902 w Olpu­chu pow. Ko­ście­rzy­na, je­stem mę­czen­ni­kiem wraz z mo­ją ro­dzi­ną, po­nie­waż Niem­cy po zwol­nie­niu mnie z nie­wo­li wy­gna­li mnie na ro­bo­ty w głąb, a mo­ją ro­dzi­nę nad Bug. Oj­ca mo­jej żo­ny zamordo­wa­li, a mnie ja­ko gor­li­we­go Po­la­ka po­szu­ki­wa­li, chcąc mnie też za­mor­do­wać. Wszy­st­ko, co po­sia­da­łem, mnie zrabo­wa­li, a gdy w mar­cu 1945 roku wróci­łem do do­mu, nie za­sta­łem nic z mo­je­go mie­nia. Wten­czas, nie ma­jąc innego wyj­ścia, zwróci­łem się do Za­rzą­du Gmin­ne­go w Sta­rej Ki­sze­wie o przy­zna­nie mnie go­spo­dar­stwa po Niem­cu, co też zro­bio­no i przy­zna­no mnie 3,5-hek­ta­ro­we gospo­dar­stwo po Niem­cu Neu­bau­er Wi­lhel­mie w No­wych Po­la­szkach, gdzie od te­go cza­su su­mien­nie i wzo­ro­wo go­spo­da­rzę i wy­wią­zu­ję się z mo­ich obo­wiąz­ków i chciał­bym da­lej pra­co­wać szcze­rze i su­mien­nie dla do­bra Pań­stwa i ro­dzi­ny.

Nadmie­niam, że je­stem Po­la­kiem nie ein­deu­to­ro­wa­nym [prawdopodobnie błąd, chodziło raczej o słowo ‘eindeutschowany’, czyli zniemczony — przyp. red.]. Mam dwo­je dzie­ci: Jan, lat 17 i Pa­weł, lat 15. Wo­bec te­go pro­szę jeszcze raz o przy­chyl­ne za­ła­twie­nie me­go wnio­sku i przy­zna­nie mnie te­go go­spo­dar­stwa.

No­we Po­la­szki, 22 sierp­nia

Ja, ni­żej pod­pi­sa­na Ma­rian­na Na­rloch, Wdzy­dze, po­czta Olpuch, pow. Ko­ście­rzy­na, pro­szę bar­dzo uprzej­mie o przydzie­le­nie mnie go­spo­dar­stwa po­nie­miec­kie­go po Niem­cu Adolf Schwon­ke w No­wych Po­la­szkach, na którym jest ja­ko opie­kun, czy­li admi­ni­stra­tor Fran­ci­szek Szram­ka, ob­szar wy­no­si oko­ło 140 mórg. Mam ro­dzi­nę z 14 osób, w tym 10 dzie­ci we wie­ku od 1 do 18 lat, po­sia­dam wła­sny in­wen­tarz, ja­ko to 2 ko­nie ro­bo­cze, 3 kro­wy, 3 owce i 2 ma­cior­ki oraz drób i je­stem w sta­nie to 140-mor­go­we go­spo­dar­stwo do­brze obro­bić i wszel­kim wy­ma­ga­niom go­spo­dar­czym podo­łać.

Mo­je go­spo­dar­stwo w Wdzy­dzach, oko­ło 95 ha, od­da­łam dnia 26 lip­ca 1945 na rę­ce Skar­bu Pań­stwa, w za­mian za to pro­szę o rów­no­war­to­ścio­we go­spo­dar­stwo po­nie­miec­kie w po­wie­cie ko­ścier­skim, a że to go­spo­dar­stwo po Niem­cu Adolf Szwon­ke w No­wych Po­la­szkach uwa­żam za spo­sob­ne, dla­te­go pro­szę uprzej­mie o przy­dział te­goż.

Nadmie­niam, że je­stem Po­lką bez żad­nej gru­py nie­miec­kiej, tak sa­mo i mój mąż, i ro­dzi­na po­mi­mo gróźb i drę­czeń hitlerowskich po­zo­sta­li­śmy Po­la­ka­mi. Mój mąż sie­dział 1 rok w wię­zie­niu, a ja 6 mie­się­cy, i w mar­cu 1944 zo­sta­li­śmy wywłaszcze­ni z na­sze­go go­spo­dar­stwa i zmu­sze­ni na szar­wark u Niem­ca pra­co­wać, cier­pie­li­śmy bar­dzo.

Wdzy­dze, 30 paź­dzier­ni­ka