Skąd się biorą [...] Volksdeutsche, rzuca światło fakt opowiedziany mi spod okolic Warszawy, z zamieszkanych zwłaszcza przez Żydów letnisk na tzw. linii nadwiślańskiej. Otóż ci Niemcy — to właściciele „sklepów chrześcijańskich” zakładanych w okresie akcji „pokojowego” zwalczania przez ozonowy rząd handlu żydowskiego: sprowadzani wówczas licznie kupcy polscy z Poznańskiego, osiedlając się przy wydatnej pomocy władz rządowych, wspierani kredytami, uprzywilejowanymi zamówieniami — po wybuchu wojny okazali się Niemcami [...]. Antysemicka polityka w tym wypadku drogo kosztowała! Teraz ci właśnie Niemcy najbardziej dają się we znaki ludności, każąc np. w Otwocku kłaniać się sobie ludności żydowskiej.

Warszawa, 29 maja

By­łem kil­ka­krot­nie wzy­wa­ny na roz­mo­wy i do­sta­łem w pra­cy do wy­peł­nie­nia for­mu­larz o przy­ję­ciu vol­ksli­sty. Po odmowie zosta­łem we­zwa­ny do urzę­du [...]. Nie­zna­ny ese­sman wy­gło­sił prze­mówie­nie o war­to­ściach, ja­kie ma­my otrzy­mać, i pro­sił, aby ci, którzy chcą przy­jąć trze­cią gru­pę, we­szli na podwyż­sze­nie. Tyl­ko pa­rę star­szych osób to uczy­ni­ło. Wte­dy ów ese­sman się roz­gnie­wał i rzu­cał sło­wa­mi, które nie są w ogóle do po­wtórze­nia, i wo­łał: „Precz z wami, Po­la­ka­mi, na Księ­życ”. [...]

Cią­gle próbo­wa­no do nas, Po­la­ków, pod­cho­dzić, aby­śmy przy­ję­li tę trze­cią [volks]li­stę [...].

[...] znów we­zwa­nie, sta­wien­nic­two obo­wiąz­ko­we do Ko­ście­rzy­ny, dwo­rzec, pią­ta ra­no, 14 sierp­nia 1942. By­ła nas grupa Polaków, oko­ło 70 osób, do po­cią­gu przez Gdańsk. W Gdy­ni do­łą­czy­ła dru­ga gru­pa i w go­dzi­nach wie­czor­nych by­li­śmy w Berlinie. Tak, że na dru­gi dzień by­ło nas w tym obo­zie, ta­kim przej­ścio­wym, oko­ło 400 osób: z Byd­go­szczy, To­ru­nia, Starogar­du, Choj­nic, pra­wie z ca­łe­go Po­mo­rza. Tam by­li­śmy trzy dni, dru­gie­go dnia by­ła zbiór­ka, imien­nie spraw­dza­li i później uświa­da­mia­li, kto jest oby­wa­te­lem nie­miec­kim. O ile ta­ki jest [obywatelem niemieckim], to proszę wy­stą­pić, a kto chce przyjąć [obywatelstwo], pro­szę, ma szan­sę to uczy­nić. Wy­stą­pi­ło tyl­ko dwo­je lu­dzi. Nazajutrz by­ła znów zbiór­ka, po­li­czy­li i po dwóch go­dzi­nach sta­nia nad­je­cha­ły sa­mo­cho­dy i za­wio­zły na dwo­rzec. Tam zała­do­wa­li nas do wa­go­nów to­wa­ro­wych i ruszyliśmy w nie­zna­ne [na roboty do Francji].

Wilcze Błota, 14 sierpnia