Nowa sensacja w Związku Radzieckim. Wczoraj wystrzelono na orbitę okołoziemską statek kosmiczny o wadze 4700 kg, który w tym samym dniu został sprowadzony na Ziemię po wykonaniu wyznaczonego programu badań. Na pokładzie statku znajdowała się kabina z psem Czernuszką. Może to głupie, ale mnie podbój kosmosu nie wprawia w zachwyt. Tyle jest jeszcze biedy i nędzy na świecie, że gdyby olbrzymie sumy wydawane na badania kosmosu, a także na zbrojenia, przeznaczono na ziemskie sprawy, to ludziom by się lżej żyło.

Warszawa, 10 marca

O dziesiątej otworzyłam radio, czekałam na zapowiedzianą panią Krzycką, która chce robić film z opowiadania „Klara i Angelika”.  W radiu jakaś muzyka, którą przerwano, aby ogłosić, że dziś rosyjski major Jurij Gagarin obleciał ziemię i wylądował w „zachodniej części Związku Radzieckiego”. A więc prawdopodobnie na naszych dawnych Kresach.

Więc dzień epokowy. Jak może wyglądać takie wylądowanie prawie pięciotonowego pocisku kosmicznego? Dla lądującego i dla tych, na kogo wylądował? Może na jakąś wieś czy miasteczko, dla których ten triumf nauki był kosmiczną katastrofą.

Zaraz potem telefon z Robotniczej Agencji Prasowej, żebym się wypowiedziała, co o tym sądzę. Dziwne pytanie. Co można sądzić o tak niebywałym fakcie? I na co tu potrzebny czyjś sąd? Przecież i tak cały świat już wie o tym człowieku. Dzień epokowy, ale co ta epoka będzie znaczyć? Któż może powiedzieć...

W trzecim dniu mojego pobytu w NRD świat przez chwilę oniemiał. W Związku Radzieckim w kosmos poszybował statek „Wostok”, a na jego pokładzie major radzieckiego lotnictwa, Jurij A. Gagarin. Tak więc pierwszym człowiekiem, który znalazł się w kosmosie, jest obywatel radziecki. Powrócił na Ziemię zgodnie z przyjętym planem lotu. Wyobrażam sobie jubel, jaki zapanował w Moskwie i jak ten niewątpliwy sukces radzieckiej nauki będzie dyskontował Nikita. Sukces jest rzeczywiście niezwykły. Amerykanie nie mogą chyba mieć dobrego samopoczucia. Okazało się, że w wyścigu o podbój kosmosu pierwsze miejsce zajął Związek Radziecki. Jak tu nie być dumnym, że się ma takiego sojusznika?

17 kwietnia

Ciekawe, że Amerykanie zawsze uprzedzają o mających nastąpić doświadczeniach astronautycznych. Rosjanie ogłaszają tylko wyniki i tyl-ko zawsze udane.

Ciekawe, że [Alan] Shepard także wydostawszy się poza ziemską atmosferę nadał pierwszy meldunek: „What a beautiful!” – więc tak samo jak Gagarin nadał pierwszy meldunek spoza atmosfery: „Kak priekrasno!”.

Warszawa, 10 maja 

Przeprowadziłem w telewizji wywiad z majorem Gagarinem, który przyjechał do Polski. Nie jestem zadowolony. Zbyt mało czasu, za wielkie skrępowanie wywołane obecnością wielu ludzi w studio. Podobno nie wypadłem najgorzej. [...] Gagarin jest sympatycznym, skromnym chłopakiem. Sprawia wrażenie zażenowanego sławą, jaka go otacza. 

Warszawa, 22 lipca

Bodajże 13 sierpnia Rosjanie wypuścili dwa statki kosmiczne z dwu kosmonautami – Nikołajewem i Popowiczem. Drugi w dobę po pierwszym. Nikołajew leciał cztery doby okrążając ziemię coś około 90 razy. Popowicz trzy doby. Obaj pomyślnie wylądowali w Kazachstanie jeden w 6 minut po drugim. – Pomyśleć, że to wszystko dzieje się na przestrzeni mojego życia pamiętającego jeszcze... konne tramwaje, dyliżanse i pierwsze loty aeroplanów!

Takie latanie w kosmosie może w imperium sowieckim grać rolę unowocześnionego zbawienia wiecznego. Wiele mankamentów życia na ziemi można wycierpieć z dumy nad tym życiem podniebnym, z nadziei na błogie niespodzianki czekające nędzarzy z kołchozów na innych planetach. Okrzyk Leśmiana: „Czemuż innego nie ma świata!” dochodzi do realizacji.

Komorów, 22 sierpnia 

I dziś porażają-ca wiadomość: Człowiek wyszedł z pojazdu kosmicznego i złączony z nawą linką ratunkową 20 minut przebywał w pustce kosmicznej fotografując.

Oczywiście to także jajko w jajku. Jego wystrój był małą kabiną kosmiczną umieszczoną w większej. Oczywiście – Rosjanie. I nawet nie tacy młodzi. Bielajew 40, Leonow 30 lat (ten, co wyszedł). Lot jeszcze nie skończony.

Komorów, 19 marca 

Wsłuchuję się w wiadomości z radia. Nasze „środki masowego przekazu” nadają nieżyczliwie brzmiące komentarze o locie „Apollo 8” ku Księżycowi i z powrotem. Lot przebiega normalnie. Czekamy — mamy nadzieję, jak najlepsze życzenia — wierzymy, że lot się uda.

Kraków, 22 grudnia

„Apollo 8” już wodował na Pacyfiku, czy pomyślnie, jeszcze nie wiem — wiadomości przez radio są skąpe. Jest godzina 18.00. Jestem — nie ja jeden — wzruszony tym lotem. To, że Księżyc jest pustynią — wiadomo było, ale teraz nastąpiła oficjalna degradacja Księżyca [...].

A jeśli cały Wszechświat jest takim pustkowiem? Jeśli nie ma drugiej planety z naszym „rajem ziemskim”?

Warszawa, 27 grudnia

Na plac wolno wyjeżdża autobus kosmonautów. Od rakiety dzieli go może 60 metrów. Ktoś otwiera drzwi. Ukazuje się w nich ubrany w śnieżnobiały skafander Piotr Klimuk. Tuż za nim lekko schyla głowę w autobusowym wyjściu Mirosław Hermaszewski. Spokojnie stąpa po betonie, przekłada swój kosmiczny tornister w lewą rękę. Ruszyli. [...] Wchodzą na schodki prowadzące do windy, która powiezie ich wysoko prawie na szczyt rakiety, do kabiny ich statku. Jeszcze jedno spojrzenie na Ziemię, wymiana pozdrowień. Uniesione do góry dłonie. Czekamy. [...] Odpalenie... kłęby dymu, a potem błysk ognia, który rozrasta się w ogniste kule i huk.

Kosmodrom Bajkonur, ZSRR, 27 czerwca

Jestem szczęśliwy i dumny z tego, że mój kraj bierze aktywny udział razem z innymi bratnimi krajami socjalistycznymi w załogowych lotach zgodnie z programem „Interkosmos”. [...] Melduję: Gotowy do lotu na statku kosmicznym „Sojuz-30” w składzie załogi międzynarodowej, zaufania, którym mnie obdarzono, nie zawiodę.

Kosmodrom Bajkonur, ZSRR, 27 czerwca

Otrzymaliśmy zadanie przedstawienia reakcji ludności na to historyczne — jak od pierwszej chwili nazywano lot Hermaszewskiego — wydarzenie. Pracowałem w dziale oświaty, przypadło mi więc zobrazowanie stanu nastrojów nauczycieli i młodzieży szkolnej. Konkretnie miałem zanotować głębokie — w co nikt nie wątpił — uwagi na ten temat jednego pedagoga i jednego ucznia. Zadzwoniłem do znajomego nauczyciela Maćka Rowińskiego: „Ochujałeś czy co?” — wyraził wątpliwość co do mej poczytalności.

Zabrakło mi determinacji, by o zgoła inną wypowiedź prosić kolejne osoby, wymyśliłem więc na poczekaniu bodaj polonistkę z Zespołu Szkół Mechanicznych w Warszawie (było takich szkół w stolicy sporo, zresztą nikt nie domagał się ode mnie bliższego sprecyzowania placówki oświatowej) i włożyłem jej w usta następujące oświadczenie: „Cieszę się. Naprawdę się cieszę”. 

Warszawa, 27 czerwca

W telewizji pokazywano dziś ostatnie przygotowania do lotu kosmicznego i odlot pierwszego kosmonauty polskiego, majora Mirosława Hermaszewskiego. Hermaszewski pochodzi z rodziny małorolnych chłopów i jest przykładowym okazem nowego inteligenta. Wygląda sympatycznie i inteligentnie. Sympatycznie i inteligentnie wygląda też większość innych polskich kosmonautów, inżynierów i lekarzy uczestniczących w przygotowaniach do lotu. Bardzo okazale przedstawia się, wykonana całkowicie w Polsce, aparatura kosmonautyczna. I znowu ogarniają mnie wątpliwości: a może to jest właściwa droga, a my tylko mącimy?! Ale wiem przecież, że za tym imponującym pokazem telewizyjnym naszych osiągnięć kryje się to samo, co wypełnia całe nasze obecne życie: kłamstwo, obłuda, służalstwo, wzajemna nienawiść, faworyzowanie nieudolności, marnotrawstwo.

Warszawa, 28 czerwca

Zastałem na biurku zawiadomienie o uroczystej sesji Sejmu PRL, zwołanej dla uczczenia lotu pierwszego polskiego kosmonauty, mjr. Hermaszewskiego. Wokół jego lotu zrobiono tak hałaśliwą propagandę, że rzeczywisty sukces obrócił się w jego zaprzeczenie. Cel tego propagandowego wrzasku był oczywisty. Chodziło o to, żeby Polacy zapomnieli o codziennych trudnościach i zaczęli zadzierać głowę do góry. Lot ten okrzyczano jako wielkie osiągnięcie nauki polskiej, a jako żywo nasza nauka niewiele ma z tym wspólnego. [...] Zawiadomienie o sesji Sejmu było połączone z informacją, że posłowie są proszeni o wejście do Sejmu bocznymi drzwiami. Główne wejście zostało zarezerwowane dla Gierka i kosmonauty. Więc żaden poseł nie powinien się tam pętać.

Warszawa, 20 lipca

Major Mirosław Hermaszewski kosmonauta-badacz międzynarodowej załogi statku kosmicznego składa meldunek I Sekretarzowi KC PZPR. „Melduję, że wspólnie z dwukrotnym bohaterem Związku Radzieckiego generałem majorem Piotrem Klimukiem wykonałem lot kosmiczny i pełny program naukowy na orbitalnym zespole „Salut-6” „Sojuz-30”. Jestem szczęśliwy i dumny, że w przededniu 34. rocznicy narodzin Polski Ludowej mogłem spełnić tak odpowiedzialny, zaszczytny obowiązek. Jako Polak, komunista i żołnierz wykonywałem go w pełnej świadomości wielkiej życzliwości całego narodu, stałej więzi z krajem. Melduję gotowość do wykonania dalszych zadań — ku chwale naszej socjalistycznej Ojczyzny, Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.

Warszawa, 21 lipca