Żołnierze,

Zaszedł niezwykły w Polskich Siłach Zbrojnych fakt grupowego opuszczenia szeregów wojska przez pewną ilość żołnierzy-Żydów I Korpusu, Wódz Naczelny postanowił usunąć tę grupę żołnierzy-Żydów z szeregów Polskich Sił Zbrojnych i oddać ich do wojska brytyjskiego.

Jest obowiązkiem obywatelskim każdego żołnierza służyć wiernie Rzeczypospolitej, służyć z honorem i gorliwością, z odwagą i poświęceniem w szeregach Sił Zbrojnych.

Żadne przykrości osobiste, prawdziwe czy rzekome, nie zwalniają od wypełnienia tego podstawowego obowiązku.

Obowiązki te spoczywają na każdym obywatelu Rzeczypospolitej, bez różnicy wiary i narodowości.

Na tym stanowisku stanęli też wszyscy polityczni przedstawiciele Żydostwa polskiego, potępiając fakt dezercji i żądając od swych współwyznawców wypełnienia powinności wojskowej w Wojsku Polskim.

W stosunku do winnych zastosowano prawo łaski. Ale zastosowanie go w tym wypadku nie może być przyjęte jako obietnica bezkarności na przyszłość dla innych, którzy by knowali podobne przestępcze zamiary.

Na przyszłość nikt nie może się spodziewać bezkarności za przestępstwo samowolnego opuszczenia szeregów Armii Polskiej. Ktokolwiek dopuściłby do siebie, choćby przelotnie taką myśl, niech wie z góry, że czeka go za takie przestępstwo kara przewidziana przez surowe prawo dla dezerterów w czasie wojny.

Przypominam ponadto, że wg obowiązujących ustaw polskich dezercja w czasie wojny pociąga za sobą utratę obywatelstwa polskiego przez dezertera, a może pociągnąć również pozbawienie obywatelstwa jego rodziny. Te skutki swego postępowania odczuje winny po powrocie do Kraju.

W stosunku do żołnierzy-Żydów, którzy nie przyłączyli się do występnej akcji i pozostali wierni swej powinności – okażcie żołnierze tym większą koleżeńską życzliwość, aby się czuli pełnoprawnymi członkami naszej żołnierskiej rodziny.

Londyn, 13 marca

Żołnierze,

[…] Wypadki, które ostatnio zaszły na terenie Wojska, świadczą o tym, że atmosfera koleżeństwa nie objęła jeszcze wszystkich i że różnice pochodzenia są dla niektórych żołnierzy ważniejsze, aniżeli wspólnota naszej rodziny żołnierskiej.

Mam na myśli ostatnio zaszłe dwa wypadki grupowej dezercji żołnierzy-Żydów.

Potępiam jak najostrzej samowolne opuszczenie szeregów Wojska Polskiego, które walczyło i walczyć będzie o niepodległość całego Państwa i o wolność dla wszystkich Jego obywateli, bez różnicy wiary i narodowości. Udzielone zezwolenie na przeniesienie do wojska brytyjskiego bynajmniej nie oznacza, że sprawa została wyczerpana i że Państwo Polskie w przyszłości wobec winnych dezercji nie wysnuje dalszych konsekwencyj.

Z drugiej strony jednak tępić będę wszelkie objawy krzywdy i niekoleżeństwa, skądkolwiek by one nie pochodziły. Siły Zbrojne muszą być oparte o równość praw i obowiązków bez względu na wyznanie i przekonania polityczne, zawsze pod warunkiem bezwzględnej wierności dla Polski i Jej racji stanu. Wyjątek stanowić oczywiście muszą ugrupowania polityczne, które pełnią rolę agentur obcych.

Wprowadzanie różnic i rozdźwięków na tle wyznaniowym, narodowościowym lub politycznym uważam za równie szkodliwe; uważam, że wszelkie takie działanie godzi w interes Polski, dając w rękę broń Jej wrogom.

Londyn, 20 marca

[...] Po prze­kro­cze­niu gra­ni­cy [polsko-czechosłowackiej] uda­li­śmy się w stro­nę cze­skiej miej­sco­wo­ści Je­ry­chów [Jędrzychów]. Gdy [tam] dochodzi­li­śmy, za­u­wa­ży­li­śmy pa­trol cze­skiej służ­by gra­nicz­nej, więc ukry­li­śmy się, a następnie po­szli­śmy da­lej. Ponieważ st. strz. [Zenon] Maj­chrzak i Wa­la [Waleria Kaczor] mówi­li, że nie mo­gą iść da­lej, we­szli­śmy na jed­no podwór­ko. Tam wy­szedł z mieszka­nia ja­kiś męż­czy­zna, więc we­szli­śmy z nim do środ­ka, gdzie ka­za­li­śmy, a ra­czej gdzie ja ka­za­łem ubrać się dru­gie­mu męż­czy­źnie, które­go by­ły ko­nie, aby nas odwiózł. Gospo­darz ten ubrał się, lecz nie chciał nas podwieźć, więc ja za­gro­zi­łem, że bę­dę strze­lał, na co go­spo­darz odpowiedział: „Strze­laj, a ja nie po­ja­dę”, więc uda­li­śmy się w dal­szą drogę.

Ca­ły dzień 13 mar­ca ma­sze­ro­wa­li­śmy przez la­sy, a nad wie­czo­rem wstą­pi­li­śmy [...] do jed­ne­go do­mu, gdzie dostaliśmy dwa chle­by, a na­stęp­nie szli­śmy da­lej i późno wie­czo­rem do­tar­li­śmy do nad­le­śnic­twa Bu­czaw­ka, gdzie bez wie­dzy wła­ści­cie­la udaliśmy się spać do sto­do­ły. Oko­ło 6.00 ra­no 14 mar­ca opu­ści­li­śmy sto­do­łę i uda­li­śmy się do la­su, skąd uda­li­śmy się do leśnicze­go po żyw­ność, którą do­sta­li­śmy, tzn. chle­ba z ma­słem i ja­błek. [...] Wie­czo­rem wszyscy wróci­li­śmy do te­go leśniczego z za­mia­rem prze­no­co­wa­nia. Le­śni­czy przy­jął nas, dał nam ko­la­cję oraz dał mi ma­pę i po­wie­dział, którę­dy ma­my iść, aby nie być zła­pa­nym przez woj­ska cze­skie. Dał nam też mię­sa i chle­ba na dro­gę, a je­go żo­na da­ła Wa­li po­ńczo­chy.

[...] Przez ca­ły dzień 15 mar­ca sie­dzie­li­śmy w le­sie, a wie­czo­rem chcie­li­śmy [przejść] przez szo­sę w po­bli­żu Al­brech­tic do drugie­go la­su. Do­cho­dząc do szo­sy za­u­wa­ży­łem w od­le­gło­ści oko­ło 15 me­trów pa­trol cze­ski, więc scho­wa­łem się za par­kan — ochro­nę przed za­wie­ją śnież­ną. [...] Żoł­nie­rze z pa­tro­lu cze­skie­go ukry­li się za drze­wo i otwo­rzy­li do nas ogień z pi­sto­le­tów ma­szy­no­wych. [...] wy­strze­li­łem z pi­sto­le­tu TT ca­ły ma­ga­zy­nek, tj. 8 sztuk amu­ni­cji. [...] Z chwi­lą, gdy ze stro­ny żoł­nie­rzy cze­skich uci­chły strza­ły, wy­co­fa­li­śmy się i ucie­kli­śmy do la­su. [...]

Ca­ły dzień 16 mar­ca szli­śmy z za­mia­rem przedo­sta­nia się z po­wro­tem do Pol­ski, po­nie­waż zda­wa­li­śmy so­bie spra­wę, że jesteśmy okrą­że­ni.

Gliwice, 22 mar­ca

Woj­sko­wy Sąd Re­jo­no­wy [...] w skła­dzie: prze­wo­dni­czą­cy: mjr Wy­stry­chow­ski Ka­rol, ław­ni­cy: chor. Klit­kow­ski Ste­fan, st. sierż. Chruszcz Mi­ko­łaj [...] roz­po­znał spra­wę w dniu 16 ma­ja 1951. [...]

Oskar­że­ni [Jan] Kę­pa, [Zenon] Maj­chrzak, [Józef] Sta­ni­szew­ski, [Ka­rol] Olszew­ski, [Hen­ryk] Stań­czak, [Józef] Gałuszewski i [Józef] Wa­szkie­wicz opu­ści­li z bro­nią w rę­ku jed­no­st­kę woj­sko­wą i prze­szli na dro­gę nie­przy­ja­cie­la, do obo­zu wro­gie­go Pol­sce, że­by wzmóc wro­gie Pol­sce si­ły, bu­rzyć to, co mi­lio­ny rąk lu­dzi pra­cy bu­do­wa­ło. Oskar­że­ni targnę­li się na życie żoł­nie­rzy cze­skich, bra­ci i so­ju­szni­ków Pol­ski Lu­do­wej w wal­ce prze­ciw­ko mię­dzy­na­ro­do­wej re­ak­cji.

Sąd, ma­jąc na uwa­dze wy­bit­nie wro­gie na­sta­wie­nie oskar­żo­nych Kę­py, Maj­chrza­ka, Olszew­skie­go i Sta­ni­szew­skie­go, wymierzył im naj­wyż­szy usta­wą prze­wi­dzia­ny wy­miar ka­ry.

Po­zo­sta­łym oskar­żo­nym sąd wy­mie­rzył ka­rę sto­sow­ną do stop­nia na­pię­cia ich wo­li prze­stęp­czej, uwzglę­dnia­jąc u oskar­żo­nej Ka­czor jej ni­ski po­ziom roz­wo­ju umy­sło­we­go, a co za tym idzie, ni­ski po­ziom uświa­do­mie­nia politycznego, ja­ko oko­licz­ność łago­dzą­cą.

Gli­wi­ce, 17 ma­ja

Naj­po­kor­niej­sza proś­ba o Ła­skę

Z po­wo­dzi łez i prze­pa­ści na­sze­go bólu we­wnę­trz­ne­go pod­no­si­my nasz głos nie­śmia­ły aż do Gło­wy Pań­stwa, bła­ga­jąc niewymow­nie żar­li­wie o Ra­tu­nek dla na­sze­go sy­na, Ja­na Kę­py, który za de­zer­cję z Woj­ska i prze­kro­cze­nie gra­ni­cy czechosłowac­kiej, zo­stał 17 ma­ja 1951 przez Sąd Woj­sko­wy w Gli­wi­cach ska­za­ny na śmierć.

[...] Syn nasz jest mło­dzień­cem do­bre­go ser­ca i buj­ne­go tem­pe­ra­men­tu, a na buj­nej ro­li ła­two chwa­sty i ziel­ska wyrasta­ją. Niech do­tych­cza­so­we, dru­zgo­czą­ce przej­ścia i wię­zie­nie po­słu­żą mu za na­ucz­kę na za­wsze, a Ty, Najdostojniej­szy Oby­wa­te­lu Pre­zy­den­cie, racz ła­ska­wie uchy­lić wy­rok śmier­ci.

Skor­czy­ce, 21 ma­ja

Szer. Stanisław Cz. i szer. Tadeusz N. z J[ednostki] W[ojskowej] 2626, działając w zmowie, porzucili szeregi wojska i w chwili, gdy jednostka ich znajdowała się w trakcie wykonywania szczególnie ważnego zadania, przekroczyli granice Czechosłowacji i zmierzali ku granicy Austrii i NRF.

W drodze porzucili swe żołnierskie mundury i przebrali się w ubranie cywilne skradzione obywatelom CSRS. W chwili przekroczenia granicy austriackiej zostali ujęci i przekazani organom ścigania PRL.

Za dopuszczenie się opisanych wyżej przestępstw, godzących w najżywotniejsze interesy Państwa i Wojska, sąd wojskowy skazał szer. Stanisława Cz. na karę 7 lat więzienia; szer. Tadeusza N. na karę 5 lat więzienia.

Mając na uwadze potrzebę wskazania żołnierzom, że przestępstwa popełnione przez obydwu skazanych spotkały się z surową i szybką represją sądu wojskowego, rozkazuję:

Rozkaz niniejszy podać do wiadomości wszystkim żołnierzom 2 Armii WP, a treść załączonego wyroku omówić na specjalnie zorganizowanych zebraniach żołnierskich.

10 września