U podłoża strajku leży niewątpliwie kilka przyczyn. Po pierwsze — ogólna, rozchwiana sytuacja w kraju, pustki w sklepach, poczucie, że reforma gospodarcza nie przyniosła jakościowego skoku ekonomicznego, że zamiast być coraz lepiej — jest gorzej. [...] górnicy odczuwają wyraźne pogorszenie się swojej sytuacji materialnej na tle innych zawodów. Za płaszczyznę wynagradzania biorą średni zarobek, jaki można uzyskać w tzw. czarne dni — tj. od poniedziałku do piątku. Jako dowód gorszego położenia górników, jako element zagrożenia, odbierają pojawiające się głosy o konieczności restrukturyzacji gospodarki, rezygnacji z hołubienia przemysłu wydobywczego i ciężkiego. [...]

Kolejna przyczyna to feudalne stosunki na kopalniach. Fatalne traktowanie zwykłych górników przez nadzór, pomiatanie nimi, sobiepaństwo. arogancja. Stąd się wzięły postulaty o znacznej redukcji sztygarów i nad-sztygarów, kierowników i dyrektorów. Strajkujący myślą — skoro są to karbowi — to niech ich będzie jak najmniej. Nie będą za „darmo” zarabiać dziesiątek tysięcy złotych.

I wreszcie czwarta przyczyna wybuchu strajku (oczywiście z tych głównych): istniejące związki zawodowe zbyt słabo bronią pracowników przed wymienionymi już zagrożeniami: ekonomicznymi, prestiżowymi, przed złymi stosunkami międzyludzkimi. Stąd postulat powołania konkurencyjnych związków zawodowych. Wielu górników nie upiera się tu przy nazwie „Solidarność”. Chodzi o lepszy związek. Choć powiedzieć też trzeba, że „Solidarność” jako symbol odbierana jest jako panaceum na zagrożenie pierwsze — a więc ogólną sytuację w kraju. Z moich kontaktów wynika jednak, że przywiązanie do idei „Solidarności”— jako przeciwwagi dla — „czerwonej władzy” nie jest wielkie. Ale chyba rosnące.

Warszawa, 6 września