Wy­je­cha­łem na re­wi­zję do Tech­ni­kum Rol­ni­czo-Su­szar­ni­cze­go w Ja­bło­niu, po­wiat Par­czew. Szko­ła mie­ści­ła się w pięknym pała­cu, na­le­żą­cym przed woj­ną do hra­bie­go Au­gu­sta Za­moyskie­go. [...] Pa­łac oto­czo­ny był do­brze je­szcze za­cho­wa­nym parkiem, który do­cho­dził do ka­na­łu Wieprz–Krzna — chlu­by lu­bel­skich me­lio­ran­tów, a prze­kleń­stwa okolicz­nych rol­ni­ków. Kanał dłu­go je­szcze po uro­czy­stym otwar­ciu, w obe­cno­ści pierw­sze­go se­kre­ta­rza KC PZPR Władysła­wa Go­muł­ki, nie speł­niał swo­je­go za­da­nia. Miał usu­wać w mo­krych la­tach nadmiar wo­dy z łąk i pól, a w la­tach su­chych na­wa­dniać je. Speł­niał tyl­ko jedno z wy­zna­czo­nych za­dań — usu­wał wo­dę, wy­su­sza­jąc oko­licz­ne łą­ki. Wykonanie by­ło spar­ta­czo­ne. Win­nych brak.

W tym cza­sie też wy­bu­do­wa­no w go­spo­dar­stwie po­moc­ni­czym przy tech­nikum su­szar­nię pasz, spro­wa­dzo­ną za cięż­kie de­wi­zy. Su­row­cem dla tej su­szar­ni mia­ła być tra­wa z łąk, której po od­da­niu ka­na­łu po­win­no być, we­dług obli­czeń speców agro­no­mów, pod do­stat­kiem. Oka­za­ło się jed­nak, że mo­ce pro­duk­cyj­ne suszar­ni by­ły wy­ko­rzy­sty­wa­ne tyl­ko w 25%, a to głów­nie z bra­ku su­rowca, czy­li tra­wy. [...] Przy­no­si­ła [suszarnia] co­rocz­nie oko­ło pół mi­lio­na zło­tych strat [...]. Gdy­by mo­ce pro­duk­cyj­ne suszar­ni by­ły w peł­ni wy­ko­rzy­sta­ne, też by­ła­by stra­ta, po­nie­waż ko­szty pro­duk­cji znacznie przewyższa­ły do­cho­dy. [...] Należało prze­cież kupić i przy­wieźć ze Ślą­ska kil­ka­dzie­siąt wa­go­nów wę­gla, by móc su­szyć tra­wę. Tym­cza­sem w le­cie tra­wę moż­na wy­su­szyć na słoń­cu cał­ko­wi­cie za dar­mo.

Jabłoń, 10 gru­dnia

Prze­by­wa­łem na re­wi­zji w Rol­ni­czym Re­jo­no­wym Za­kła­dzie Do­świad­czal­nym w Koń­sko­wo­li, w po­wie­cie pu­ław­skim. Przedmiotem re­wi­zji by­ły dział­ki pra­cow­nicze, in­wen­tarz ży­wy u pra­cow­ni­ków i wy­ko­rzy­sty­wa­nie sa­mo­cho­dów pry­wat­nych do ce­lów służ­bo­wych. Spraw­dza­łem wy­ko­na­nie po­sta­no­wień po­prze­dnich kon­troli. [...]

We­dług prze­pi­sów pra­cow­ni­kom sta­łym na­le­ży się zie­mia pod zie­mnia­ki — 25 arów, ogródek przy­do­mo­wy — 5 arów. [...] Zakład ma też obo­wią­zek wy­ko­nać nie­od­płat­nie wszy­st­kie pra­ce zwią­za­ne z upra­wą zie­mnia­ków. Pra­cow­nik mo­że zrezygnować z zie­mi pod zie­mnia­ki i wte­dy przy­słu­gu­je mu pie­nięż­ny ekwi­wa­lent w kwo­cie rów­nej 25 kwin­ta­lom ziemnia­ków. [...] Znacz­na część pra­cow­ni­ków w Koń­sko­wo­li nie chcia­ła jed­nak ko­rzy­stać z tych do­bro­dziejstw i wo­la­ła otrzy­mać mniej­szą dział­kę, 15-aro­wą, by móc upra­wiać in­ne ro­śli­ny — po­rzecz­ki i róże, a wła­ści­wie ich sa­dzon­ki. [...] Z dział­ki 15-aro­wej moż­na ze­brać oko­ło 15.000 krze­wów i sprze­dać po 3 zło­te, co da­wa­ło 45.000 zło­tych. (Za ta­ką su­mę moż­na by­ło już na­być sa­mo­chód mar­ki „Sy­re­na”.) Pra­cow­ni­cy prze­zna­cza­li te pie­nią­dze przede wszy­st­kim na budo­wę wła­snych do­mów. [...]

In­spek­to­rzy NIK uzna­li ta­ką dzia­łal­ność, zwa­ną po­gar­dli­wie ba­dy­lar­stwem, za szko­dli­wą. [...] Lu­stra­cja wy­ka­za­ła, że kil­ku pracow­ni­ków (w tym dy­rek­tor na­czel­ny i wszy­scy kie­row­ni­cy) mia­ło przy­do­mo­we ogród­ki więk­sze niż prze­pi­so­we 5 arów. [...] Upra­wą po­rze­czek i róż zaj­mo­wa­ło się przede wszy­st­kim kie­row­nic­two za­kła­du. [...]

Do­ko­na­li­śmy tak­że prze­glą­du pra­cow­ni­czych kur­ni­ków i chle­wi­ków. Prze­pi­sy ze­zwa­la­ły na utu­cze­nie w cią­gu ro­ku dwóch świń i trzy­ma­nie 30 sztuk dro­biu. Tym­cza­sem w kur­ni­ku żo­ny dy­rek­to­ra na­li­czy­li­śmy 93 ku­ry. [...]

Prze­ja­zdy sa­mo­cho­da­mi pry­wat­ny­mi by­ły sto­so­wa­ne na­gmin­nie i bez za­cho­wa­nia ele­men­tar­nych za­sad przy­zwo­i­to­ści. [...] Każ­dy, kto miał wła­sny sa­mo­chód, pi­sał bez ogra­ni­czeń, że nim służ­bo­wo jeź­dził. [...] W księ­go­wo­ści nie wymaga­no żad­nych do­ku­men­tów uza­sa­dnia­ją­cych wy­ja­zdy. [...] Nic dziw­ne­go, że nie­którzy prze­jeż­dża­li wła­sny­mi samo­cho­da­mi kil­ka­na­ście tysięcy ki­lo­me­trów mie­sięcz­nie, zgar­nia­jąc su­my prze­wyż­sza­ją­ce wy­na­gro­dze­nie.

Końskowola, 19 gru­dnia

Wy­je­cha­łem w te­ren, do go­spo­dar­stwa po­moc­ni­cze­go przy Tech­ni­kum Rol­ni­czo-Su­szar­ni­czym w Ja­bło­niu. [...] Wi­dać tam by­ło na każ­dym kro­ku ba­ła­gan i brak ja­kiej­kol­wiek go­spo­dar­no­ści. Bu­dyn­ki go­spo­dar­cze nie by­ły re­mon­to­wa­ne i gro­zi­ły zawaleniem. Daw­ny bu­dy­nek ad­mi­ni­stra­cyj­ny fol­war­ku wy­ko­rzy­sty­wa­ny był obe­cnie na mie­szka­nia dla pracowni­ków. Nie remontowa­no go od upań­stwo­wie­nia dóbr hra­bie­go Za­moyskie­go, czy­li od za­koń­cze­nia woj­ny. [...] Do po­je­nia krów przywożono wo­dę becz­ko­wo­zem, po­mi­mo że obok go­spo­dar­stwa prze­bie­gał wo­do­ciąg. Wszy­st­kie zanied­ba­nia spo­wo­do­wa­ne by­ły nie­gospo­dar­no­ścią kie­row­ni­ków, którzy by­li też czę­sto zmie­nia­ni, prze­waż­nie za nieudol­ność i pi­jań­stwo. [...]

Po­wo­ła­łem ko­mi­sję [...]. Uda­łem się na cze­le tej ko­mi­sji do go­spo­dar­stwa na lu­stra­cję pry­wat­nych kur­ni­ków i chlewików, pozbi­ja­nych z de­sek, dyk­ty, bla­chy i pa­py. U kil­ku pra­cow­ni­ków stwier­dzi­li­śmy do­brze roz­wi­nię­te ho­dow­le trzo­dy chlew­nej. Kosztem pań­stwo­wej ka­sy tu­czo­no pry­wat­ne świ­nie. [...] Obo­ro­wy Ste­fan P. miał w swo­ich chle­wi­kach 21 świń (do­pu­szczal­ne były dwa tucz­ni­ki w cią­gu ro­ku).

[...] Opi­sa­łem wszy­st­kie nie­pra­wi­dło­wo­ści w pro­to­ko­le re­wi­zji [...]. Czy to przy­nio­sło ja­ki­kol­wiek sku­tek, mia­łem poważ­ne wątpli­wo­ści. Prze­cież nie­u­ję­cie w ewi­den­cji księ­go­wej su­szar­ni o war­to­ści 8 mi­lio­nów zło­tych by­ło usta­lo­ne z jed­no­st­ką nadrzęd­ną, której za­le­ża­ło na tym, aby wy­ka­zy­wać w do­ku­men­tach księ­go­wych jak naj­mniej­sze straty.

Jabłoń, 7 ma­ja

Wy­je­cha­łem do Ośrod­ka Do­świad­czal­no-Eks­plo­a­ta­cyj­ne­go Re­gio­nu Ka­nał Wieprz–Krzna w So­sno­wi­cy, po­wiat Par­czew.

Re­wi­zję prze­pro­wa­dzi­łem w za­kre­sie go­spo­dar­ki ener­gią elek­trycz­ną. [...] Kon­tro­lę za­rzą­dzo­no na wnio­sek głów­nej księ­go­wej Ma­rii B., która nie mo­gła po­ra­dzić so­bie z nadu­ży­cia­mi, ja­kie tu pro­wa­dzo­no, a które to­le­ro­wa­ne by­ły przez jed­no­st­ki nadrzędne. [...]

Edward T., za­tru­dnio­ny ja­ko in­spek­tor tech­nicz­ny, za­ło­żył so­bie [obok Ośrodka] wy­twórnię ma­te­ria­łów bu­dow­la­nych. Do szopy, w której pro­du­ko­wał pły­ty wióro­we, tzw. su­pre­my, podłą­czył od li­nii elek­trycz­nej w Ośrod­ku za­si­la­nie sil­ni­ka. Po­nad­to wy­bu­do­wał na te­re­nie Ośrod­ka dru­gą szo­pę, do której prze­pro­wa­dził nie­le­gal­ne za­si­la­nie od słu­pa betonowego prze­wo­dem ukry­tym w zie­mi. Gro­zi­ło to śmier­telnym po­ra­że­niem. [...] Dy­rek­tor jed­no­st­ki nadrzęd­nej nie re­a­go­wał. Kie­row­ca Jan H. [...] do­łą­czył pro­wi­zo­rycz­ną in­sta­la­cję bez licz­ni­ka do piw­ni­cy, gdzie miał spa­war­kę elektrycz­ną. [...] W mie­szka­niach służ­bo­wych licz­ni­ki by­ły roz­plom­bo­wa­ne. [...]

Ra­chun­ki pła­cił Wo­je­wódz­ki Za­rząd Me­lio­ra­cji Wod­nych. Je­go dy­rek­tor inż. Wa­le­rian Cz. nie wy­cią­gał żad­nych dyscyplinar­nych wnio­sków. [...] Dy­rek­to­rzy czę­sto chcą ucho­dzić wśród za­ło­gi za „rów­nych chło­pów” lub też współdziałają w ma­chi­na­cjach. Nie na­le­ży się te­mu dzi­wić, wy­star­czy przej­rzeć ich ży­cio­ry­sy. Dy­rek­tor Wa­le­rian Cz. był nie­daw­no je­szcze za­stęp­cą dy­rek­to­ra W[ydziału] R[olnictwa] i L[eśnictwa] P[rezydium] W[ojewódzkiej] R[ady] N[arodowej] w Lu­bli­nie, gdzie wy­ka­zał się kom­plet­ną in­do­len­cją, i ja­ko za­słu­żo­ny dzia­łacz ZSL dostał kop­nia­ka w górę.

Sosnowica, 2 czerw­ca

Za­czą­łem re­wi­do­wać Go­spo­dar­stwo Po­moc­ni­cze przy Tech­ni­kum Ra­chun­ko­wo­ści Rol­nej w Kle­men­to­wi­cach, o powierzchni 33 hek­ta­rów. [...] Prze­a­na­li­zo­wa­łem za­sa­dy je­go eg­zy­sten­cji i przy­szło mi na myśl, że dy­rek­tor ta­kiej in­sty­tu­cji ma aniel­skie życie. Za każ­dą sprze­da­ną to­nę zbo­ża otrzy­mu­je do­ta­cję w wy­so­ko­ści 50 pro­cent ce­ny. [Ce­ny by­ły wte­dy usta­la­ne od­gór­nie, za zbo­że z PGR-ów pła­co­no 50 pro­cent wię­cej niż od rol­ni­ków in­dy­wi­du­al­nych.] Nikt się go nie py­ta, skąd ma zbo­że. W ta­kiej sy­tu­a­cji wy­star­czy tyl­ko pod­je­chać z przy­cze­pa­mi pod punkt sku­pu, gdzie rolnicy sprze­da­ją zbo­że pań­stwu i ku­pić od nich ziar­no, pła­cąc na przy­kład 10 pro­cent wię­cej od cen pań­stwo­wych. Następ­nie wy­ka­zać w do­ku­men­tach, że to zbo­że z własnego zbio­ru i sprze­dać go pań­stwu. Przy ta­kiej trans­ak­cji pozosta­je zysk w wy­so­ko­ści 40 pro­cent. Moż­na tym spo­so­bem po­pra­wić wy­daj­ność z hek­ta­ra. Moż­na do­stać pre­mię, a mo­że i me­dal.

Klementowice, 10 kwiet­nia

W Lu­bli­nie krę­co­no ra­dziec­ki film wo­jen­ny. By­ło ogło­sze­nie w ga­ze­cie, że po­trze­bu­ją sta­ty­stów i pła­cą po 100 zło­tych za dniów­kę. [...]

23 sierp­nia by­ła wol­na, od­pra­co­wa­na so­bo­ta, więc za­ło­ży­łem sta­rą, po­mię­tą, po­pe­li­no­wą ko­szu­lę i [...] po­sze­dłem na plan. [...] Te­go dnia sta­ty­ści mie­li wi­tać okla­ska­mi żoł­nie­rzy ra­dziec­kich wkra­cza­ją­cych do Lu­bli­na. [...] Za­trzy­ma­no nas w wy­lo­cie uli­cy Pstrow­skie­go [...]. Po dru­giej stro­nie sta­ła wy­so­ka try­bu­na, na której usta­wio­ne by­ły ka­me­ry i kręci­ło się mnóstwo przebie­rań­ców. Wy­róż­niał się fa­cet po­tęż­nej po­stu­ry, re­ży­ser fil­mu Ju­rij Ozie­row. [...] Był upal­ny, sło­necz­ny dzień. Po chwi­li ukazały się sze­re­gi ra­dziec­kie­go woj­ska, czy­li pol­scy żoł­nie­rze prze­bra­ni w mun­du­ry Ar­mii Czer­wo­nej. Za pie­cho­tą je­cha­ły czoł­gi. Prze­jazd czoł­gów po­wta­rza­li­śmy kil­ka­krot­nie. Raz z wi­ny star­szej, tę­giej statystki, która wy­bie­gła z sze­re­gu z bu­kie­tem kwiatów w rę­ce i wrzu­ci­ła te kwia­ty żoł­nie­rzom do czoł­gu. Zde­ner­wo­wa­ło to Ozie­ro­wa oraz je­go tłu­ma­cza. Na­pięt­no­wał przez mega­fon wy­skok „sta­rej, gru­bej ba­by”. W fil­mie by­ły prze­wi­dzia­ne ta­kie sce­ny, ale mia­ły w nich ucze­st­ni­czyć mło­de, przystojne i gib­kie jak sa­ren­ki dziew­częta.

Lublin, 23 sierpnia

Kie­row­nik [...] ka­zał mi je­chać na re­wi­zję do Go­spo­dar­stwa Po­moc­ni­cze­go przy Tech­ni­kum Ho­dow­li Ro­ślin i Nasiennictwa w So­bie­szy­nie. [...]

Dy­rek­to­rem go­spo­dar­stwa był Ta­de­usz W. [...] Po­prze­dni dy­rek­tor inż. Zbi­gniew W. zo­stał odwo­ła­ny [...], ale nadal mie­szkał w pa­ła­cu i brał pie­nią­dze, rze­ko­mo za niewy­ko­rzy­sta­ne urlo­py wy­po­czyn­ko­we z ostat­nich trzech lat. Ta­de­usz W. zo­stał przenie­sio­ny do So­bie­szy­na z PGR-u w Przy­tocz­nie. [...] Miał śre­dnie wy­kształ­ce­nie i był na­ło­go­wym alkoholi­kiem. [...] Przypomnia­łem so­bie, że kil­ka lat te­mu, gdy by­łem w Przy­tocz­nie, [...] za­sta­łem tam pi­ja­ne­go kie­row­ni­ka, śpią­ce­go w sto­do­le. To był wła­śnie Ta­de­usz W. [...] Księ­go­wy Bo­le­sław L. i je­go za­stęp­czy­ni Zo­fia K. nama­wia­li mnie, że­bym coś zro­bił z tym pijakiem, bo się nie nada­je na dy­rek­to­ra. [...] Po­wie­dzia­łem, że [...] mnie in­te­re­su­je tyl­ko, czy on pi­je za swo­je, czy za państwo­we pie­nią­dze, a pro­ble­ma­mi mo­ral­ny­mi pra­cow­ni­ków po­win­na się zająć orga­ni­za­cja par­tyj­na, do której na­le­ży dyrektor. [...]

Po­prze­dni dy­rek­tor Zbi­gniew W. nie był zwo­len­ni­kiem pi­cia wód­ki, miał jed­nak in­ne hob­by. [...] Bu­do­wał dla sie­bie do­my. Wyko­rzy­sty­wał do te­go cią­gni­ki i sa­mo­cho­dy z pod­le­głe­go mu go­spo­dar­stwa i nie pła­cił za trans­port. [...] Przy bu­do­wie do­mów wy­ko­rzy­sty­wał też pod­le­głych mu ro­bot­ni­ków. Ża­den jed­nak nie chciał się do te­go przy­znać. Dy­rek­tor nie wy­rzą­dził im krzywdy. Za­pi­sy­wał im ca­łą dniów­kę i go­dzi­ny nad­licz­bo­we w go­spo­dar­stwie i je­szcze do­pła­cał z własnej kie­sze­ni na pi­wo. [...] Ro­bił du­żo in­nych ma­chlo­jek, ale tak, że trud­no by­ło to udo­wo­dnić. Na przy­kład 12-hek­ta­ro­wy sad od­dał w dzier­ża­wę Ja­no­wi M. [...] Z ta­kie­go sa­du moż­na by­ło uzy­skać oko­ło 900.000 zło­tych docho­du rocz­nie. Dy­rek­tor wy­dzier­ża­wił go za kwo­tę 22.000 zło­tych. Nie ule­ga­ło wąt­pli­wo­ści, że znacz­nie więk­szą su­mę dzier­żaw­ca za­pła­cił do je­go kie­sze­ni. Przy ta­kim go­spo­da­ro­wa­niu Zbi­gnie­wo­wi W. po­wo­dzi­ło się nie­źle. W gospodarstwie jed­nak cią­gle by­ły stra­ty.

Sobieszyn, 22 wrze­śnia

Uda­łem się na pla­no­wą re­wi­zję do Wo­je­wódz­kie­go Ośrod­ka Po­stę­pu Rol­ni­cze­go w Koń­sko­wo­li. [...]

Obe­cnie te­re­nem dzia­łal­no­ści Ośrod­ka jest wo­je­wódz­two, a po­prze­dnio by­ło kil­ka wo­je­wództw. Cie­ka­we, że choć te­ren dzia­łnia zmniejszył się pię­cio­krot­nie, za­tru­dnie­nie wzro­sło o 25 osób. Wszy­scy fa­chow­cy od rol­nic­twa pcha­ją się tu do ro­bo­ty na stanowi­ska in­spek­to­rów re­jo­no­wych, tzw. wdro­że­niow­ców. Wy­na­gro­dze­nie sto­sun­ko­wo wy­so­kie, a pra­ca nie­wy­mier­na. Sie­dzą fa­ce­ci prze­waż­nie w do­mach i upra­wia­ją swo­je dział­ki z po­rzecz­ka­mi i róża­mi.

16 lu­te­go

Roz­po­czą­łem re­wi­zję do­ra­źną w Wo­je­wódz­kim Za­rzą­dzie In­we­sty­cji Rol­ni­czych [WZIR] w Lu­bli­nie. Wpły­nę­ła do naszego wydzia­łu skar­ga chło­pów ze wsi Sta­sin w gmi­nie Józe­fów nad Wi­słą, że wy­ko­na­ny w tej wsi wo­do­ciąg jest krótszy o 241 metrów niż wy­ka­za­no w ra­chun­ku. [...] Rol­ni­cy nie chcie­li pła­cić i za­czę­li odwo­ły­wać się naj­pierw do sołtysa, a później co­raz wy­żej. W związ­ku z tym [...] na­czel­nik gmi­ny inż. Je­rzy Ch. po­wo­łał ko­mi­sję, która stwier­dzi­ła, że wo­do­ciąg jest fak­tycz­nie krót­szy o 241 me­trów niż wy­ka­za­no w pro­to­ko­le odbio­ru.

W WZIR za­tru­dnio­nych by­ło czte­rech dy­rek­to­rów — na­czel­ny i trzech za­stęp­ców. Każ­dy z za­stęp­ców miał pod opie­ką dział, w którym za­tru­dnio­nych by­ło co naj­mniej dzie­sięć osób, a na cze­le te­go dzia­łu stał, oprócz za­stęp­cy dy­rek­to­ra, tak­że odręb­ny kie­row­nik. [...] W sze­ściu re­jo­no­wych od­dzia­łach WZIR za­tru­dnio­nych by­ło 77 pra­cow­ni­ków. [...] Wszy­scy dy­rek­to­rzy, ich zastęp­cy i kie­row­ni­cy mie­li wy­ższe wy­kształ­ce­nie i by­li człon­ka­mi PZPR lub ZSL. Każ­dy miał odręb­ny ga­bi­net z te­le­fo­nem i dywa­nem. Wiel­kim nie­tak­tem by­ło wejść do ta­kie­go ga­bi­ne­tu bez pu­ka­nia.

Na wszy­st­kich tych ka­cy­ków padł bla­dy strach, kie­dy do­wie­dzie­li się, że chło­pi ze Sta­si­na bez żad­nych spe­cja­li­stów, za pomocą zwy­kłe­go sznur­ka, udo­wo­dni­li, że wo­do­ciąg jest krót­szy niż wy­ka­za­no w ra­chun­kach. Naj­bar­dziej zde­ner­wo­wał się dyrek­tor na­czel­ny WZIR dr Cze­sław S. [...] Po­wo­łał ko­mi­sję (10 osób) do po­now­ne­go zba­da­nia dłu­go­ści wodociągu. [...]

Mnie za­in­te­re­so­wa­ła spra­wa zu­ży­tych ma­te­ria­łów. [...] Na pod­sta­wie do­ku­men­tów usta­li­łem, że zo­sta­ły wy­da­ne [...] na zawyżo­ną dłu­gość.

Lublin, 1 lu­te­go

Otrzy­ma­łem za­da­nie prze­pro­wa­dze­nia kon­tro­li ak­cji kon­kur­so­wej za­le­sia­nia i za­drze­wia­nia. [...] Kon­kurs pro­wa­dził od kil­ku lat Urząd Wo­je­wódz­ki w Lu­bli­nie wspól­nie z Wo­je­wódz­kim Ko­mi­te­tem Fron­tu Jed­no­ści Na­ro­du [FJN]. [...] Wszy­scy ucze­st­ni­cy otrzy­my­wa­li dość wy­so­kie na­gro­dy pie­nięż­ne. Nikt ze szta­bow­ców nie po­ku­sił się nig­dy o spraw­dze­nie w tere­nie, czy da­ne ze spra­wo­zdań [konkursowych] znaj­du­ją po­kry­cie w rze­czy­wi­sto­ści.

W cza­sie kon­tro­li wej­rza­łem na tę li­stę [nagród] i oko mi zbie­la­ło. Był tam mój bez­po­śre­dni prze­ło­żo­ny, głów­ny księgo­wy Witold Z., księ­go­wa B. [...], prze­wo­dni­czą­cy Wo­je­wódz­kie­go Ko­mi­te­tu FJN Sta­ni­sław Z. i pra­wie wszy­scy pracow­ni­cy Od­dzia­łu Le­śnic­twa na cze­le z sze­fem, mgr. inż. Sta­ni­sła­wem G. Na­gro­dy od ty­sią­ca do kil­ku ty­się­cy złotych. [...]

8 lip­ca 1977 otrzy­ma­łem do dys­po­zy­cji sa­mo­chód służ­bo­wy i roz­po­czą­łem kon­tro­lę. [...] Wy­bra­łem naj­pierw Szko­łę Podstawową w Nie­dźwia­dzie Du­żej, w gmi­nie Ła­zi­ska. [...] We­dług spra­wo­zda­nia, pod­pi­sa­ne­go przez dy­rek­to­ra szko­ły Al­fre­da W., w ra­mach kon­kur­su za­le­sio­no 2 hek­ta­ry nie­u­żyt­ków. [...] Wy­sa­dzo­no 1200 to­po­li i 150 krze­wów róż. [...] Drzew­ka i krzewy ku­po­wa­ły urzę­dy gmi­ny. [...] Uda­ło mi się od­szu­kać dy­rek­to­ra W. [...] Wił się jak pi­skorz w so­li, gdy mu przedstawiłem cel mo­jej wi­zy­ty. Tłu­ma­czył, że nie wie, gdzie zo­sta­ły po­sa­dzo­ne to­po­le, bo spra­wą zaj­mo­wa­ła się in­na nauczyciel­ka, a te­raz są wa­ka­cje i wy­je­cha­ła do ro­dzi­ny. [...] Przy­po­mniał so­bie jed­nak, że to­po­le by­ły posadzone w sąsiedniej wsi Wrze­lo­wiec. [...]

Uda­li­śmy się tam. [...] Gdy wspo­mnia­łem chło­pom, że chcia­łem obej­rzeć to­po­le, od­po­wie­dzie­li chórem, że nie ma cze­go oglądać, bo nie przy­ję­ły się i sto­ją uschnię­te w miej­scu, gdzie był wy­bie­ra­ny pia­sek. [...] Za­py­ta­łem, dlacze­go się nie przy­ję­ły. Od­po­wie­dzia­no mi zno­wu chórem i ze śmie­chem, że jak mo­gły się przy­jąć, kie­dy przywiezione na wio­snę, le­ża­ły na słoń­cu cały mie­siąc. [...] Uda­li­śmy się z dy­rek­to­rem we wska­za­nym kie­run­ku i wkrót­ce naszym oczom uka­za­ła się plan­ta­cja su­chych drzew, po­sa­dzo­nych krzy­żo­wym rzę­dem. To uła­twi­ło mi ich licze­nie. [...] Na­li­czy­łem 450 sa­dzo­nek. [...]

Wi­ce­dy­rek­tor W[ydziału] R[olnictwa] i L[eśnictwa], za­nie­po­ko­jo­ny wy­ni­ka­mi mo­jej kon­tro­li w Ła­zi­skach, przy­dzie­lił mi [...] [pomoc­ni­ka, który] po­je­chał do wsi Ło­pocz­no, le­żą­cej po są­siedz­ku. Tam stwier­dził, że wszy­st­ko się zga­dza. [...] Zrozumiałem, że dy­rek­tor spe­cjal­nie przy­dzie­lił mi po­moc­ni­ka, aby po­ka­zać, jak mam kon­tro­lo­wać. Da­wa­no mi w nachal­ny spo­sób do zro­zu­mie­nia, że­by wpi­sać w pro­to­ko­le, iż wszy­st­ko się zga­dza. [...]

Na­pi­sa­łem, co usta­li­łem, i na­ro­bi­łem so­bie wie­lu wro­gów.

Lublin, 8 lipca

Roz­po­czą­łem ba­da­nie bi­lan­su w Wo­je­wódz­kim Ośrod­ku Po­stę­pu Rol­ni­cze­go w Koń­sko­wo­li. [...] Pod­da­łem dość grun­tow­ne­mu ba­da­niu obrót i ewi­den­cję in­wen­ta­rza ży­we­go. Mię­dzy in­ny­mi prze­pro­wa­dzi­łem ana­li­zę, ile zwie­rząt pa­dło lub zo­sta­ło z ko­niecz­no­ści ubi­tych w ostat­nim ro­ku. Da­ne wy­wo­ła­ły mo­je obu­rze­nie. [...] Naj­wię­cej pa­dło tucz­ni­ków wieprzo­wych: 110 sztuk, czy­li 11,9 pro­cent ogól­ne­go sta­nu. Wi­dać wie­przo­wi­na ko­muś sma­ko­wa­ła. [...]

W dokumenta­cji pa­dnięć by­ły licz­ne nie­pra­wi­dło­wo­ści. Nig­dy nie prze­pro­wa­dzo­no po­stę­po­wa­nia zmie­rza­ją­ce­go do usta­le­nia, czy pa­dnię­cia nie na­stą­pi­ły z wi­ny osób od­po­wie­dzial­nych za opie­kę. Nie by­ło tak­że ani jed­ne­go przy­pad­ku uka­ra­nia ko­go­kol­wiek. [...] Pro­to­ko­ły sta­no­wią­ce do­wo­dy pa­dnięć by­ły nie­kom­plet­ne, bra­ko­wa­ło na przy­kład dia­gno­zy le­ka­rza we­te­ry­na­rii, [...] nie po­da­no, gdzie się podzia­ło mię­so z ubi­tej kro­wy. [...] W jed­nym przy­pad­ku ubo­ju z koniecz­no­ści [...] dia­gno­za le­ka­rza brzmia­ła: „za­dła­wie­nie”, przy czym nie po­da­no, co sta­ło się z mię­sem. [...]

Więk­szość tych pa­dnięć by­ła fik­cją. Zwie­rzę­ta ubi­ja­no, a mię­so dzie­lo­no wśród gro­na osób pra­cu­ją­cych, nie wy­łą­cza­jąc dy­rek­to­rów.

Końskowola, 14 wrze­śnia

Przy­go­to­wa­łem pro­jekt za­rzą­dze­nia po­re­wi­zyj­ne­go [z kontro­li w Ze­spo­le Szkół Rol­ni­czych w So­bie­szynie] i za­nio­słem do akcep­ta­cji kie­row­ni­ko­wi. Przej­rzał pro­to­kół i na je­go pod­sta­wie ka­zał zre­da­go­wać je­szcze pi­smo do Pro­ku­ra­tu­ry Rejo­no­wej w Pu­ła­wach. Zdzi­wi­łem się, po­nie­waż Te­re­sa O. zwróci­ła do ka­sy za­gar­nię­te pie­nią­dze [38.000 zł]. Uważałem, iż na­le­ża­ło odstą­pić w tym wy­pad­ku od po­wia­da­mia­nia pro­ku­ra­tu­ry. [...]

Kil­ka mie­się­cy wcze­śniej by­łem na re­wi­zji w Biu­rze Ge­o­de­zji i Te­re­nów Rol­nych w Urzę­dzie Wo­je­wódz­kim w Lu­bli­nie i wykazałem ma­chloj­ki w ry­czał­tach za noc­le­gi na kwo­tę pra­wie 233.000 zło­tych. W tam­tej jed­no­st­ce nikt nie zwrócił pieniędzy, a mi­mo to Wi­told Z. nie na­ka­zał prze­ka­za­nia spra­wy pro­ku­ra­tu­rze. Trze­ba jed­nak wie­dzieć, że w ma­chloj­ki w geode­zji za­an­ga­żo­wa­ni by­li zna­jo­mi mo­ich prze­ło­żo­nych. Głów­ny księ­go­wy Ge­o­de­zji Je­rzy G. był par­tyj­nym kombatan­tem wo­jen­nym, a dy­rek­tor Mie­czy­sław K. ak­tyw­nym człon­kiem PZPR. Nie wol­no by­ło ich kom­pro­mi­to­wać, gdyż rzuca­ło to cień na ca­łą PZPR. Na­to­miast Te­re­sa O. by­ła tyl­ko zwy­kłą bez­par­tyj­ną se­kre­tar­ką, roz­wód­ką z dzieckiem. Ta­ką oso­bę, we­dług za­sad mo­ral­nych mo­je­go kie­row­ni­ka, na­le­żało uka­rać. Dla przy­kła­du. [...] 25 stycznia 1980 odbył się pro­ces Te­re­sy O. Po­dobno zosta­ła ska­za­na na dwa la­ta w za­wie­sze­niu i grzyw­nę.

25 stycznia

Gdy wróci­łem z urlo­pu, w biu­rze prze­bą­ki­wa­no, że w Fa­bry­ce Sa­mo­cho­dów Cięża­ro­wych jest strajk z po­wo­du ogło­szo­nej podwyż­ki cen mię­sa, szcze­gól­nie boczku. [...]

16 lip­ca, zgo­dnie z pla­nem, wy­je­cha­łem na re­wi­zję do Re­jo­no­we­go Od­dzia­łu We­te­ry­na­rii w Opo­lu Lu­bel­skim. Poszedłem do auto­bu­su, ale au­to­bu­sy też straj­ko­wa­ły. Po­sze­dłem więc na szo­sę kra­śnic­ką i wraz z in­ny­mi ła­pa­li­śmy „oka­zję”. Uda­ło mi się za­trzy­mać żu­ka. Do­je­cha­łem do Beł­żca i da­lej zno­wu nie mia­łem czym po­je­chać. Po­sze­dłem za mia­sto, gdzie uda­ło mi się złapać ny­sę, która je­cha­ła do Opo­la Lu­bel­skie­go przez Po­nia­to­wą. W Po­nia­to­wej kie­row­ca za­trzy­mał się przed Za­kła­da­mi Elektro­tech­nicz­ny­mi „Eda” i po­szedł coś za­ła­twić. Gdy wrócił, po­wie­dział, że ca­ła „Eda” straj­ku­je. Przy­je­cha­łem do Opo­la na go­dzi­nę 12.00. Skon­tro­lo­wa­łem ka­sę i o 14.30 uda­łem się na przy­sta­nek PKS, aby ocze­ki­wać na ja­kiś trans­port.

Sta­łem dwie go­dzi­ny i nikt do Lu­bli­na nie je­chał. [...] Tłum lu­dzi cze­kał na ja­ki­kol­wiek po­jazd do Lu­bli­na. W koń­cu oko­ło 18.00 pod­je­chał ja­kiś pu­sty au­to­kar.

Na­stęp­ne­go dnia nie uda­ło mi się zła­pać żad­nej „oka­zji” do Opo­la, więc za­wróci­łem do do­mu. [...] Na tar­go­wi­sku obok dwor­ca do­wie­dzia­łem się, że te­go dnia do Lu­bli­na nie do­tarł ża­den po­ciąg, bo straj­ku­ją ko­le­ja­rze. [...]

Lublin i okolice, 16 li­pca

Miałem zbadać skargę na dyrektora Wojewódzkiego Ośrodka Postępu Rolniczego [WOPR] w Końskowoli, Kazimierza Ch. [...] Najważniejszy zarzut dotyczył tego, że dyrektor buduje dom, wykorzystując materiały i pracowników WOPR. [...]

Wszystko okazało się zgodne z prawdą. [...] Dyrektorowi włos z głowy nie spadł za to, że budował „altankę”, jak napisał w wyjaśnieniu, na koszt podległego mu Ośrodka. [...] Po kilku miesiącach w Końskowoli zaczęła rządzić „Solidarność”, a dyrektor Ch. włączył się aktywnie w jej działalność. W klapę marynarki wpiął sobie ogromną plakietkę z nazwą związku i oddał urządzenia poligraficzne w Ośrodku do dyspozycji „Solidarności” Ziemi Puławskiej. Drukowano na nich wszystkie związkowe biuletyny. [...] Dopiero gdy nadszedł stan wojenny, dostał kopniaka i odszedł do Instytutu Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, gdzie poświęcił się pracy naukowej. Pieniędzy za „altankę” nigdy nie zwrócił.

Końskowola, 28 lipca

Pojechałem na rewizję do Zespołu Szkół Rolniczych w Klementowicach. Zacząłem badać dokumenty i stwierdziłem, że dyrektor Stanisław F. rządził tam jak na swojej zagrodzie. Kupił sobie kożuch za 5500 złotych z funduszu na odzież roboczą oraz udzielił sobie 60.000 złotych zapomogi z funduszu mieszkaniowego, ponieważ budował willę. [...] Kupił dla siebie kożuch, który mu się według przepisów nie należał, natomiast nie zaopatrzył w odzież roboczą magazynierki, choć miała do niej prawo. [...] Zakwestionowałem te machlojki. [...]

Zabezpieczyłem też szereg kwitów magazynowych, na podstawie których wydawano części zamienne, rzekomo do remontu ciągników, choć nie było żadnych dowodów, że ciągniki były faktycznie remontowane. [...] Podobne kwity powtarzały się nagminnie. Zabezpieczyłem dowody budzące podejrzenia, z zamiarem wysłania ich do organów ścigania.

Moi przełożeni byli jednak innego zdania. [...] W tym czasie w szkole w Klementowicach zaczęto organizować nowe związki zawodowe, więc dyrektor włączył się aktywnie w wir tego cyklonu, który mógł go wysadzić ze stołka, ale mógł też obronić przed konsekwencjami machlojek. I nie omylił się.

Klementowice, 7 października

Po­je­cha­łem do Ze­spo­łu Szkół Rol­ni­czych w Klucz­ko­wi­cach. W Opo­lu Lu­bel­skim mia­łem prze­siad­kę, więc chcia­łem ku­pić coś tam do je­dze­nia. W sto­łów­ce w Klucz­ko­wi­cach za­tru­łem się już kil­ka ra­zy i nie za­mie­rza­łem z niej wię­cej korzy­stać. Nie­ste­ty, w żad­nym skle­pie nie by­ło nic oprócz chle­ba. Ma­sła, se­ra ani ja­kiej­kol­wiek kon­ser­wy nie zna­la­złem. By­ł to okres naj­więk­szych spięć straj­kowych. [...] Na każ­dej sta­cji ca­ły czas za­po­wia­da­no ostrze­gaw­cze po­go­to­wie straj­ko­we i zgła­sza­no po­stu­la­ty pod ad­re­sem rzą­du. Ży­cie pra­cow­ni­ka te­re­no­we­go, a szcze­gól­nie re­wi­den­ta, by­ło już cał­kiem nie­zno­śne.

Klucz­ko­wi­ce, 1 gru­dnia