Celem naszego wyjazdu do Moskwy było zagadnienie Warszawy, a to z dwóch zasadniczych powodów: chodziło o to, czy zaistnieją warunki, w których będziemy mogli doprowadzić do szybkiej odbudowy miasta jako stolicy kraju i na jaką pomoc moglibyśmy w takim razie liczyć ze strony sojuszniczego i przyjaznego nam Związku Radzieckiego. Odnośnie odbudowy uzyskaliśmy całkowitą jednomyślność w tym sensie, że marszałek Stalin uważa, że Warszawa powinna być jak najszybciej odbudowana i ze swej strony pragnie przyjść nam z jak najbardziej wydajną pomocą. To przesądza dla nas sprawę, że Warszawa będzie stolicą rządu.

25 stycznia

Prezydent [Bolesław] Bierut [Przewodniczący Krajowej Rady Narodowej] zaskoczył nas wszystkich doskonałą znajomością naszych problemów. Wiedziałem, że interesuje się działalnością przemysłu i warunkami życia ludności, ale żeby zadać sobie tyle trudu, by znać nawet szczegóły! Widać było, że leży mu szczerze na sercu wszystko, co dotyczy województwa, dopytywał się zwłaszcza o zaopatrzenie osiedli robotniczych, czy działają stołówki, czy dzieci są dożywiane w szkołach, jak z lekarstwami itp. 

Katowice, 17 marca

Jakaż gorycz wzbiera w sercu, gdy pomyśli się o tysiącach, dziesiątkach tysięcy naszych ludzi, którzy w dziesięć lat po wojnie gniją w różnych obozach rozrzuconych po całej Rosji bez nadziei powrotu. Co przeżywać musi jakiś zapomniany Polak na widok Austriaka wracającego do swego ukochanego Wiednia, gdy on, polski żołnierz drugiej wojny światowej pozostaje nadal za drutami. Wracają Niemcy, Austriacy, Włosi, wracają dawni żołnierze armii nieprzyjacielskiej i pokonanej. Na miejscu, w głębi Rosji pozostają Polacy, bo nikt się o nich nie upomni. Nie ma radosnych scen powitania na dworcach kolejowych Warszawy, Poznania czy Krakowa. 

[…]

W Polsce głucho jest o tysiącach deportowanych do Rosji w czasie wojny i po wojnie, i marny byłby los śmiałka, który odważyłby się przerwać to milczenie w obronie swych braci. 

Dowiedzieliśmy się w ubiegłym tygodniu, że Bierut przyjął w pięknych salonach urzędu Rady Ministrów w Warszawie wycieczkę uchodźców polskich z Francji, Belgii, Holandii i Niemiec Zachodnich. „Powtórzcie rodakom za granicą” – powiedział Bierut – „że naród nasz ceni bardzo każdego rodaka, gdziekolwiek zamieszkuje. Polska ludowa – dodał tonem dobrotliwego włodarza – to jest Polska, w której władzę sprawuje cały naród, a naród polski jest wspaniałomyślny. Nie pamiętamy i nie chcemy pamiętać popełnionych win i przekroczeń. Każdy kto szczerze tęskni za ojczyzną, kto chce wrócić – może spokojnie i bez żadnej obawy wrócić do swego kraju i pracować dla rozkwitu Polski”.

[…]

Polacy wolni, żyjący na Zachodzie, korzystający ze wszystkich dobrodziejstw swobody, mają wracać jak najszybciej do Polski, pod komunistyczne rządy. Do nich to przemawia od rana do nocy rozgłośnia z Warszawy. Do nich to kieruje dobrotliwe słowa Bolesław Bierut. O tych drugich, tych setkach tysięcy uwięzionych w sowieckich łagrach – woli nie pamiętać. Niechże ich zakryje na zawsze grobowa płyta milczenia. Niechże ich dalej dziesiątkuje cynga, gruźlica i tyfus. Dla tych „przestępców” nie ma „amnestii” wybaczenia i powrotu.

Proszę państwa. W chwili, kiedy komuniści rozpoczynają obłudną propagandę na rzecz powrotu uchodźców polskich z Zachodu – radiostacja nasza, Głos Wolnej Polski – zbierać będzie i nadawać wszelkie informacje na temat losu Polaków uwięzionych w Rosji. Nasze SOS rozsyłać będziemy do całej wolnej prasy polskiej w zachodnim świecie. Gdziekolwiek dziś jesteśmy – niechaj po całym świecie rozlegnie się wołanie tak mocne, by usłyszeli je zarówno sprzymierzeńcy jak nieprzyjaciele:

Żądamy powrotu do kraju Polaków z łagrów i więzień sowieckich. Cierpią oni i umierają za jedną tylko zbrodnię: walczyli o niepodległą Polskę. 

Monachium, 31 lipca

Polska dnia dzisiejszego jest republiką, ale nie w sensie zachodnim, ponieważ naród nie ma żadnego wpływu ani na kształt rządu, ani na przebieg spraw publicznych, a także nie posiada możliwości wypowiedzenia, wyrażenia swoich myśli, formułowania krytyk lub postulatów. Na Polsce odzwierciedla się totalizm sowiecki i „demokracja”, która realizuje się w kraju, jest w rzeczywistości dyktaturą. [...] Naród nie zaakceptował prymitywnego rządu [PKWN] utworzonego przez Stalina [w lipcu 1944 r.], składającego się z szesnastu komunistycznych ministrów, ludność nie akceptuje także rządu dzisiejszego [TRJN, od czerwca 1945 r.], chociaż zdaje sobie sprawę, że w szeregach ostatnio wybranych ministrów są ludzie dobrej wiary, naprawdę uczciwi [z PSL Stanisława Mikołajczyka, wicepremiera i ministra rolnictwa w TRJN]. Przytłaczająca większość rządu składa się jednak na dzień dzisiejszy z ludzi, którzy nie mają nic wspólnego z duchem polskości. Dobrzy ministrowie są otoczeni przez szpiegów Moskwy [partie PKWN z PPR Bolesława Bieruta i Władysława Gomułki na czele], będąc w ten sposób ograniczeni właśnie w tych działaniach, które łączą się ze służbą w życiu publicznym.

26 sierpnia

[…] Rada Ministrów postanawia, a Prezydium Krajowej Rady Narodowej zatwierdza, co następuje:

Art. 1

Do wykrywania i ścigania przestępstw, godzących w interesy życia gospodarczego lub społecznego Państwa, a zwłaszcza : przywłaszczenia, grabieży mienia publicznego albo będącego pod zarządem publicznym, korupcji, łapownictwa, spekulacji i tzw. szabrownictwa – powołuje się Komisję Specjalną do walki z nadużyciami i szkodnictwem gospodarczym, zwaną w dalszym ciągu niniejszego dekretu Komisją Specjalną.

Art. 2

Komisja Specjalna lub jej delegatura upoważniona jest do przyjmowania od każdego obywatela doniesień o przestępstwach ściganych w trybie niniejszego dekretu. 

Prezydent Krajowej Rady Narodowej

Bolesław Bierut

Prezes Rady Ministrów

w/z Władysław Gomułka

Minister Sprawiedliwości

Henryk Świątkowski

Minister Obrony Narodowej

Michał Żymierski

Marszałek Polski

Minister Bezpieczeństwa Publicznego

Stanisław Radkiewicz

Minister Administracji Publicznej

w/z Władysław Wolski 

Warszawa, 16 listopada 

Olbrzymie błonia szczecińskie zapełniły się od rana w niedzielę kilkudziesięciotysięcznym tłumem. Przed gmachem Urzędu Wojewódzkiego wzniesiono trybuny: zasiedli w nich przedstawiciele Rządu i Prezydenta KRN z Prezydentem Bierutem, tow. Premierem Osóbką-Morawskim i marszałkiem Rola-Żymierskim na czele.

Wśród gęstych setek sztandarów ciągną oczy rewolucyjnością barwy flagi OMTUR-owe, wyrastające z szeregów błękitnych koszul. Dalej – liczna parotysięczna delegacja ZWM, grupa Wiciarzy, proporce ułanów, furkoczące na wietrze, zielony tłum harcerski, granatowe linie marynarskich oddziałów…

Po obu stronach placu wyrastają groźne masywy czołgów-olbrzymów i szczerzą się groźnie lufy armat dywizjonu artylerii zmotoryzowanej.

Po poświęceniu nowych sztandarów wojskowych i przysiędze żołnierzy 16-ej dywizji piechoty „Szczecińskiej 2”, wchodzi na mównicę Prezydent. Padają słowa mocne, słowa, które usłyszy świat.

Prezydent mówi w imieniu tych tysięcy młodych, którzy przyszli tu zamanifestować swe przywiązanie do Szczecina.

Po tym mówi Marszałek. Biją gorące serca. Wszyscy zdają sobie sprawę z doniosłości przeżywanych chwil. Oto Polska odpowiada Churchillowi. I kiedy oddziały formują się do defilady, nie ma nikogo, ktoby nie odczuwał, że oto w rytmie młodych kroków, w pieśni młodych głosów, w gorącym biciu serc wkracza do Szczecina – Polska.  […]

Trzy godziny trwającą defiladę kończą oddziały wojskowe. Sztandary wszystkich pułków wojska polskiego pochylają się w salucie, przysięgają wierną straż nad Odrą i Bałtykiem. […]

Bezpośrednio po defiladzie odbyła się uroczystość przyjęcia delegacji wojsk Marszałka Żukowa i Rokossowskiego, w czasie której w imieniu młodych przemawiał tow. red. St. Oskard z „Młodzi Idą”, podkreślając, że młodzież polska potrafi przyjeżdżać nie tylko na defiladę, ale gdy zajdzie potrzeba – by bronić Szczecina z bronią w ręku.

Wieczorem odbyło się w teatrze Szczecińskim galowe przedstawienie „Sułkowskiego”.

Szczecin, 13 kwietnia

Jedyną drogą do miasta – przez chwiejący się most – jechały z całego kraju pociągi naładowane rozśpiewaną młodzieżą. Niektóre wiozły młodzież z ZWM i OM TUR – pierwsi (niby komuniści) w białych, drudzy (socjaliści) w niebieskich koszulach, z czerwonymi krawatami. Przeważnie jednak jechali harcerze, narzucając pozostałym śpiewanie przedwojennych, wojskowych i patriotycznych piosenek. Pogoda była piękna, wiosenna, nastrój wspaniały. Wieczorem Wały Chrobrego były pełne młodzieży.

Usłyszeliśmy oklaski i niezdecydowane okrzyki. Na trybunę weszli: Bierut, Osóbka-Morawski, Gomułka, gen. Rola-Żymierski i Mikołajczyk. Do mikrofonu podszedł Prezydent. W tym momencie grupa spod trybuny wzniosła okrzyki: „Niech żyje Bierut!”, „Niech żyje PPR!”, „Mikołajczyk do Londynu!”. Te prowokacyjne okrzyki spowodowały tak silną reakcję ogromnej rzeszy harcerzy, że przemówienie Bieruta zostało zupełnie zagłuszone i przerwane. Przez dłuższy czas słyszało się jedynie: „Mikołajczyk niech przemówi”, „Precz z Bierutem!”, „Precz z komuną!”, i tak w koło. Do mikrofonu podszedł Mikołajczyk:
- Bardzo proszę się uspokoić! Uroczystość musi przebiegać zgodnie z programem. Obecnie będzie przemawiał prezydent Bierut.

Skandowanie przybrało jeszcze na sile. Nie pomogło powtórne uspokajanie – Bierut musiał zrezygnować z wygłoszenia mowy. Władza ludowa opuściła trybunę.

Za karę nikt z harcerstwa nie został wpuszczony na akademię i spektakl w teatrze; ja również. Mogłem za to oglądać wydarzenia przed teatrem, na pewno ciekawsze. Młodzież opanowała miasto. W wielu miejscach wygłaszano przemówienia, śpiewano pieśni patriotyczne, wiwatowano na cześć Mikołajczyka i innych patriotów przebywających na Zachodzie, a nawet przyrzekano rozprawić się z komunistyczną agenturą sowiecką. Interweniowała milicja i wojsko.

Bardzo napięta sytuacja powstała po wyjściu uczestników akademii z teatru. Harcerze podchodzili do nich i zdzierali im z szyi czerwone krawaty. Trafiali się tacy, którzy bronili krawatów i uciekali. Gonitwa za czerwonymi krawatami trwała kilka godzin.

Szczecin, 13 kwietnia

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu z dnia 31 maja 1946 r. zostałam skazana na karę śmierci. Mam 22 lata, jestem Polką i nigdy nie myślałam, że koleje mojego życia tak się tragicznie ułożą. Upraszam Obywatela Prezydenta o łaskę i zamianę wyroku na karę więzienia. Dziś widzę z przerażeniem, że niedoświadczenie pchnęło mnie w niewłaściwym kierunku, tym samym w niewłaściwe otoczenie i w nim do upadku.

Do bandy „Rudego” zostałam wzięta przemocą przy użyciu podstępu. Na zabawie w Chróścinie podszedł do mnie nieznany mi wojskowy i zażądał, ażebym poszła z nim do najbliższego domu celem sprawdzenia dokumentów. Po wyjściu sterroryzował mnie bronią i zaprowadził do swojej kryjówki, gdzie targnął się na moją cześć kobiecą. On kazał mi należeć do bandy i groził śmiercią mnie i rodzinie, gdybym wycofała się lub zdradziła bandę. Do bandy tej należałam tylko 14 dni i cały czas byłam bezbronnym narzędziem w ich rękach. Faktu bezpośredniego zabicia kogokolwiek przewód sądowy mi nie udowodnił i przysięgam, że nikogo nie zabiłam i nad nikim się nie znęcałam. I choć dziś zdaję sobie sprawę z winy i konieczności poniesienia odpowiedzialności, bo mogłam przecież ryzykować ucieczkę, to jednak wyrok śmierci wydany na mnie uważam za zbyt surowy. Nadmieniam jeszcze, że dotychczas żadnego wyrobienia politycznego nie miałam. W kraju ścierają się różne prądy mające swoich zwolenników. Nieszczęściem moim było to, że zły los rzucił mnie w ręce ludzi, którzy działali na szkodę Polski Demokratycznej. Z reakcją nie mam żadnej naturalnej łączności. Rodzice moi to drobnorolni włościanie – obecnie repatrianci ze wschodu. W rodzinie naszej nigdy nikt nie był przestępcą. […] Proszę Obywatela Prezydenta o łaskę życia, a przysięgam, że w przyszłości, po odcierpieniu kary, będę starała się odrobić błędy i być pożyteczną dla Ojczyzny. 

Wrocław, 2 czerwca 

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu z dnia 31 V 1946 r. zostałem skazany na karę śmierci za przynależność do oddziału leśnego działającego na terenie powiatu wieluńskiego, który to oddział dokonał napadu na pociąg w Czastarach, zabijając kilku żołnierzy sowieckich. 

[…]

W oddziale S. P. przebywałem tylko 1 tydzień, tj. od 11 do 18 lutego 1946 r., w którym to dniu zostałem aresztowany. Razem z tym oddziałem brałem udział w zatrzymaniu pociągu w Czastarach, powiat Wieluń, w nocy z 17 na 18 lutego 1946 r. Wyjechaliśmy o godz. 1 w nocy. dowódca nie objaśnił większości uczestników o celu tej akcji, prawdopodobnie wiedziała o nim jedynie mała grupa. Ja także nie miałem pojęcia do czego akcja ta zmierza. Zostałem tak postawiony z automatem, że gdy nadjechał pociąg stałem przy ostatnim wagonie. Co się wtedy działo nie mógłbym powiedzieć, gdyż słyszałem tylko strzały i niczego nie widziałem. Gdybym miał świadomość, że celem tej akcji mają być zabójstwa żołnierzy sowieckich, to raczej uciekłbym, aniżeli dałbym się do tego użyć. Nigdy nie miałem na sumieniu żołnierzy sprzymierzonych. Jedynie kompletny brak wiadomości o zamierzeniach dowództwa pozwoliły mu na wykorzystanie mnie, który byłem w stopniu starszego strzelca.

Proszę gorąco Obywatela Prezydenta, aby wziął pod uwagę mój młody wiek, zupełnie zrozumiały strach przed zemstą organizacji podziemnej za zerwanie kontaktu oraz fakt, że byłem pionkiem, ślepą ręką wykonującą rozkazy dowództwa, że nie zabiłem żadnego człowieka, jak również to, że nie zabierałem żadnych przedmiotów dla siebie. Wierzę, że Obywatel Prezydent wczuje się w moje ówczesne położenie i korzystając  z przysługującego mu prawa łaski, zamieni karę śmierci na karę więzienia.

Wrocław, 4 czerwca 

Art. 1. Tworzy się Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, nazywanych w dalszych przepisach niniejszego dekretu Głównym Urzędem.

Główny Urząd podlega Prezesowi Rady Ministrów.

Art. 2. Do zadań Głównego Urzędu należy:

1)nadzór nad prasą, publikacjami i widowiskami w zakresie przewidzianym w szczególnych przepisach prawnych,

2)kontrola rozpowszechniania wszelkiego rodzaju utworów za pomocą druku, obrazu i żywego słowa; kontrola ta ma na celu zapobieżenie:

a) godzeniu w ustrój Państwa Polskiego,

b) ujawnianiu tajemnic państwowych,

c)naruszaniu międzynarodowych stosunków Państwa Polskiego,

d) naruszaniu prawa lub dobrych obyczajów,

e) wprowadzaniu w błąd opinii publicznej przez podawanie wiadomości niezgodnych z rzeczywistością.

[...]

Bolesław Bierut

Prezes Rady Ministrów:

Edward Osóbka Morawski

5 lipca

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu, na sesji wyjazdowej w Jaworze w dniu 13 VIII 1946 r. oskarżony z art. 27 i 28 KKWP w związku z art. 3 Dekretu z 16 XI 1945 r. zostałem skazany na karę śmierci. 

Zwracam się do Obywatela Prezydenta z usilną prośbą o ułaskawienie. Prośbę swą motywuję następująco: popełnione przestępstwo nie było moją inicjatywą, gdyż zostałem wciągnięty do organizacji i sterroryzowany przez S. C., który obecnie zbiegł w niewiadomym kierunku, a Sąd uznał mnie za głównego winowajcę. 

Jestem oficerem służby stałej Wojska Polskiego od 1937 r. Brałem czynny udział w wojnie z Niemcami w 1939 r. Zupełnie zniszczony moralnie i materialnie, tracąc ojca i matkę dostaję się do obozu koncentracyjnego w Niemczech, gdzie przebywałem do 1945 r. Oswobodzony przez Armię Czerwoną wróciłem do kraju. Podczas powrotu do Warszawy zatrzymałem się w biurze Pełnomocnika Rządu w Jaworze i jako pionier rozpocząłem organizowanie administracji cywilnej, pełniąc funkcję Kierownika Referatu Wojskowego. Za pracę na tym polu zostaję odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi w dniu 9 V 1946 r. 

Skazany na karę śmierci pozostawiam żonę i trzymiesięczne dziecko bez żadnych środków do życia.

Mając zaledwie 31 lat mogę w przyszłości, po odbyciu kary, pracować dla dobra Ojczyzny.

Jedynie łaska Obywatela Prezydenta może uratować mi życie i zdecydować o przyszłości mojej i drogiej mi rodziny.

Jawor, 14 sierpnia

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu, na sesji wyjazdowej w Jaworze z dnia 13 VIII 1946 r., oskarżony z art. 1 i 3 Dekretu z dnia 16 XI 1945 r., zostałem sazany na karę śmierci. 

Zwracam się do Obywatela Prezydenta z gorącą prośbą o darowanie mi życia. Prośbę swą motywuję następująco:

Podczas okupacji niemieckiej brałem czynny udział w walkach szeregach oddziałów partyzanckich, by jako młody chłopak z narażeniem wielokrotnym życia – wykuwać zręby niepodległości Ukochanej Ojczyzny. 

Po oswobodzeniu Państwa Polskiego przez Armię Sowiecką przyjechałem na Ziemie Odzyskane, by w spokoju uczciwie pracować w Wolnej i Demokratycznej Polsce. 

Mając zaledwie dziewiętnasty rok życia zostałem w mej pełnej nieświadomości wciągnięty przez elementy wywrotowe (jak się okazało) do nielegalnej organizacji. Elementy te całkowicie wykorzystały mój młody wiek, moją całkowitą nieświadomość i niewyrobienie społeczno-polityczne i użyły mnie jako pionka do swych podstępnych i skrytobójczych zamiarów. W wyniku tego popełniłem tak straszny w skutkach czyn, którego cały ogrom dziś odczuwam i, który stał się dla mnie niemytą hańbą całego mojego nieszczęśliwego życia. Obywatelu Prezydencie! Ty jako Włodarz Wolnej, Demokratycznej Polski, która wyszła zwycięsko z tak wielkiego kataklizmu i świeci blaskiem odradzającej się potęgi – racz spojrzeć na życie dziewiętnastoletniego człowieka! Życie, które przez ogrom tej wojny już tyle wycierpiało. Niechaj ta ogromna łaska darowania mi życia spłynie na mnie, abym w szczerej i uczciwej pokucie – sumienną pracą dla społeczeństwa zmył tę hańbę, która na mnie spadła. 

Jawor, 15 sierpnia

Niniejszym proszę uprzejmie o ułaskawienie i uwolnienie, lub zmniejszenie wymiaru kary dla mojego syna H., odbywającego karę więzienia w Dzierżonowie. Syn mój ur. 17 IV 1929 r. w Wałbrzychu, nie mając pracy i środków do życia, został namówiony przez swych kolegów pochodzenia niemieckiego do przejścia granicy niemieckiej, aby tam znaleźć pracę. Przed wykonaniem tego zamiaru został aresztowany w Wałbrzychu. Po osądzeniu został skazany na 15 lat więzienia, z tego 1 rok już odbył, a 5 lat zmniejszono w wyniku amnestii; pozostało do odbycia jeszcze 9 lat.

Ja, jego matka, wdowa, autochtonka, Polka – proszę gorąco Obywatela Prezydenta o częściowe lub całkowite darowanie kary mojemu synowi. Nadmieniam, że syn mój nigdy nie należał do organizacji „Hitler-Jugend” i był wychowany w duchu demokratycznym. Z kolei ja przez 10 lat należałam do Partii Socjalistycznej – wrogiej dla ustroju hitlerowskiego. Mój mąż również do w/w partii należał, za co został karnie wcielony do wojska niemieckiego i wysłany na front wschodni, gdzie zginął. 

Jeszcze raz gorąco proszę Obywatela Prezydenta o przychylne rozpatrzenie mojej prośby i wypuszczenie na wolność mojego syna i żywiciela rodziny zarazem. 

Wałbrzych, 7 lipca 

My niżej podpisani Niemcy jako rodzice uwięzionych szesnastu dzieci prosimy najuprzejmiej Pana Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o ułaskawienie i darowanie im reszty kary. 

Prośbę motywujemy następująco: w okresie Świąt Wielkiej Nocy w roku 1946, z niewiadomych nam przyczyn zostały aresztowane nasze dzieci w poszczególnych mieszkaniach i my nie władając językiem polskim musieliśmy podpisać protokół o niewiadomej nam treści. Aresztowania dokonały organa Urzędu Bezpieczeństwa w Wałbrzychu. […]

Hitler wszczepił swoją manię „Wielkości” przeważnie w podatne jednostki młodej generacji. I w mózgownicy przejętego tą manią małoletniego S. uroiła się myśl odegrania roli asystenta policji politycznej. Do zrealizowania tej myśli jest mu pomocny kolega drukarz, zatrudniony w drukarni poniemieckiej, zajętej przez wojska sojusznicze i dostarcza mu 1 formularz poniemieckich druków. Formularz ten S. wypełnia 22 I 1946 r. fałszując podpis doktora i zaopatrzył ten formularz w pieczątkę niemiecką, również podrobioną. Legitymacja ta – jako sfałszowana – nie ma absolutnie żadnego znaczenia, ani w Polsce, ani w Niemczech i dlatego nie można tej legitymacji brać poważnie jako dowód, gdyż pochodzi tylko od S., a nie od jakiejś organizacji zewnętrznej. Dalej S. stwarza (bardzo nieudaną zresztą) pieczątkę o treści: „Pełnomocnik Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na obwód XVIII Dolnego Śląska” i drugą o treści „Brit. Empire Secret Service 515”. Poza tym wydaje kartki z napisem: „10 MRZ 1946 – Green-Cross 31 DEZ 1946”. Mając to wszystko w ręku  S w swej manii wielkości czuje się przez samego siebie upoważniony do czynu, puszczając kartki „Green-Cross” pomiędzy swych najbliższych kolegów i wmawiał im przy tym, że przy okazaniu tego świstka papieru przedostaną się bez przeszkód przez granicę i natychmiast otrzymają pracę. 

Drugi zaś jego kolega prowadzi dokładną imienną ewidencję wydanych kartek. Nie dość tego to jeszcze każdy posiadacz takiej kartki chwali się wokół, że w każdej chwili może otrzymać pracę w Niemczech. Ci zaś, którzy chwalili się i pokazali tę kartkę rodzicom, to musieli ją spalić na ich oczach i otrzymali nie tylko naganę, ale i rodzice zabronili im kontaktować się nadal z kolegami, od których otrzymali kartki. Chwaląc się publicznie, zostali zdemaskowani i przy aresztowaniu ich wpadła imienna lista wszystkich szesnastu w ręce władz, bo i wpaść musiała. Niektórzy z nich mieli jeszcze kartki „Green-Cross” i oddali je władzom, inni zaś nie mieli, bo je spalili. 

Naiwność i głupota tych małoletnich chłopców nie miała granicy, nie byli świadomi, że kartki te dostali od „fałszywego” asystenta policji politycznej; nie zbadali tego, gdyż i badać nie umieli. 

[…]

Wojskowy Sąd Rejonowy we Wrocławiu przyjął ten zespół zupełnie się nieznających chłopców jako nielegalną organizację, działającą na szkodę Państwa Polskiego. Stało się to na podstawie wyzej przytoczonych sfałszowanych i nieprawdziwych dowodów. 

[…]

Wierzymy jeszcze w Pana Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i w udzielenie łaski dla naszych synów, którzy nie są żadnymi zbrodniarzami wojennymi, ani powojennymi i wierzymy, że przez ułaskawienie i darowanie reszty kary naszym synom, Pan Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, dla której pracowaliśmy i jeszcze niektórzy pracują, ułatwi nam tak ciężkie nasze życie.  

Wałbrzych, 14 września 

Mąż mój S.S. ur. dn. 10 III 1923 r. we Włodzimierzu Wołyńskim, został w dniu 19 I 48 r. skazany przez Rejonowy Sąd Wojskowy we Wrocławiu na karę śmierci.

Mąż mój przyznał się do zarzucanego mu przestępstwa, to jest do podpalenia sklepu spółdzielni „Włókniarz” w G., pow. Wałbrzych, jednak ja oraz cały szereg osób znających skazanego i okoliczności przestępstwa przekonani jesteśmy, że w sprawie tej wina skazanego S. sprowadza się do tego, iż wdawszy się w intymne stosunki z kierowniczką tegoż sklepu spółdzielni – Z. S. (współoskarżona w tej sprawie) jako jej zwierzchnik nie umiał zawładnąć sytuacją, choć niewątpliwie wiedział o systematycznych kradzieżach tejże kierowniczki Z. S. 

Z. S. starsza o cztery lata od skazanego, pragnąc go oderwać ode mnie i dzieci – urządzała często wystawne przyjęcia, szafując majątkiem spółdzielni. 

Z. S. opanowała całkowicie psychikę i wolę skazanego S. tak dalece, że tenże przyznał się do niepopełnionego przestępstwa, aby w ten sposób ratować ukochaną kobietę. 

Ujawnił mi to skazany podczas dwukrotnego widzenia się z nim (zaraz po aresztowaniu i drugi raz po wyroku) zastrzegając, że nie podejmie obrony, bo obciążyłoby to Z. S.

W sprawie tej zachodzi niewątpliwie ów niezwykły wypadek, gdzie słabość ludzka czyni z uczciwego człowieka przestępcę. 

Skazany S. przyjąwszy winę na siebie nie ujawnił nic Sądowi, nie usprawiedliwiał się i co gorsze – nie okazał skruchy. 

Lecz jakże mógł okazać skruchę, gdy nie czuł się winnym, a padł tylko ofiarą swojej słabości i uczuć, jakie miał dla Z. S.

[…]

W tym miejscu muszę zaznaczyć, że nie kierują mną żadne motywy osobiste; po prostu muszę ratować ojca naszych dzieci, i mają prawo mieć ojca, aby nie powiększać wielotysięcznej rzeszy sierot w Polsce. 

[…]

Dlatego mam przeświadczenie, że kara jest niewspółmierną do winy, jeżeli uwzględnić okoliczności łagodzące, a w szczególności jeśli uwzględnić nienaganną przeszłość skazanego, jego postawę obywatelską, wyjątkowe tło przestępstwa i bardzo młody wiek. 

W tym stanie rzeczy ośmielam się gorąco prosić Obywatela Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o łaskę dla skazanego na śmierć S. S. – o życie dla ojca naszych maleńkich dzieci, których wdzięczność będzie opromieniała Głowę Pana Prezydenta przez całe życie. 

Warszawa, 24 lutego 

Syn mój K. M., już jako 16-letni chłopiec wychowany w zasadach demokratycznych, jako syn robotnika kolejowego, członka PPS-u, w czasie okupacji z najeźdźcą hitlerowskim wystąpił do walki, zaciągając się w szeregi partyzantki sowieckiej pułkownika Kalinowskiego, by nadal walczyć o Polskę Demokratyczną – Polskę Ludową. W czasie, gdy Armia Czerwona toczyła najcięższe boje o Stalingrad, syn mój na tyłach okupanta prowadził dywersję – wysadzając mosty i linie kolejowe, utrudniając w ten sposób dostawę broni, amunicji i żywności armiom niemieckim walczącym na wschodzie – będąc sam dwukrotnie rannym. Po oswobodzeniu Polski przez Armię Czerwoną, syn mój wstępuje ochotniczo do Wojska Polskiego, by nadal utrwalać potęgę Polski Ludowej. Zdrowie jednak, które nadwyrężył w lasach Podhala, nie pozwoli mu pełnić służby w szeregach Armii Polskiej i zostaje zwolniony z Jej szeregów. Po zwolnieniu z W.P. udaje się na Ziemie Odzyskane do m. Nowy Sad i tu jako niedoświadczony życiowo chłopiec, spotyka się z prowokatorami reakcji i nieświadomie wciągnięty zostaje do nielegalnej organizacji. Czeka na dzień ogłoszenia Amnestii, by od tego czasu móc pracować normalnie dla dobra Polski Ludowej, pod swym prawym nazwiskiem, lecz niedanym mu było tego doczekać, gdyż zostaje w grudniu 1946 r. aresztowany. Dowódcy syna i prowokatorzy – jedni zbiegli za granicę, a drudzy korzystając z dobrodziejstwa Amnestii, chodzą po wolności i nadal studiują. Syn mój w organizacji był pionkiem, spełniał rozkazy d-cy pod karą śmierci, nie mógł wystąpić z organizacji, ani ujawnić w obawie o swe własne życie, chociaż zdawał sobie sprawę, że jego postępowanie nie zgadza się z jego demokratycznymi zasadami, - i dziś zamiast uczyć się i być pożyteczny dla Narodu Polskiego – siedzi i swe młode lata marnuje w więzieniu. Ja ojciec, jako stary PPS-owiec zawsze wszczepiałem w duszę syna zasady demokratyczne i ideę walki proletariatu o wolność klasy robotniczej. 

Dziś jako ojciec zbałamuconego, niedoświadczonego syna zwracam się do Ciebie Obywatelu Prezydencie o ułaskawienie lub wydatne obniżenie kary więzienia dla mego syna – by syn mógł nadal pracować dla Polski Ludowej – kształcić się i propagować nadal ideę walki proletariatu, o którą walczył w szeregach partyzantki sowieckiej. 

Ze swej strony zapewniam Cię Obywatelu Prezydencie, że dołożę wszelkich starań i sił, aby syn mój po powrocie z więzienia – powrócił do normalnego życia i wyrósł na jednego z budowniczych Polski Demokratycznej – Polski Ludowej. 

J., woj. krakowskie, 5 maja 

Obywatelu Prezydencie! W dniu 13 VIII 1948 r. odbyła się rozprawa sądowa w mojej sprawie, w której to zostałem skazany na karę śmierci. Rozprawa ta odbyła się w trybie doraźnym. 

[…]

W roku 1946 spotkałem się z jednym z moich kolegów z trzeciej klasy szkoły powszechnej, z którym nie widziałem się 10 lat. Kolega ten namówił mnie do wstąpienia do bandy rabunkowej i ja 20-letni chłopiec nie mając jeszcze silnej woli – uległem jego namowom i pokusom. 

W 1946 r. dokonaliśmy trzech napadów z bronią w ręku, którą dostałem od tamtych, którzy nie są jeszcze ujęci przez władze bezpieczeństwa. Ponadto dokonaliśmy jeszcze jednego napadu w marcu 1947 r. Tak więc wszystkich napadów dokonaliśmy przed ogłoszeniem amnestii.

W roku 1947 zostałem zatrzymany przez funkcjonariusza MO, mając jednak przy sobie pistolet wystrzeliłem na postrach i zbiegłem, gdyż obawiałem się odpowiedzialności za posiadanie broni. 

Z napadów tych ja otrzymałem ok. 120 tys. zł, i nikt nie został w nich zabity i nikogo nie mam na swoim sumieniu. 

[…]

Do zarzucanych mi czynów sam się przyznałem po słowach, które powiedział mi oficer śledczy: „miałeś odwagę popełnić, miej odwagę przyznać się”. 

Obywatelu Prezydencie! Gdy popełniałem przestępstwo miałem 20 lat, a dziś mam 22 lata. Wszystkiego czego się dopuściłem złego, uczyniłem tylko z namowy kolegów, dlatego że pochodzę z rodziny, która ma bardzo dobrą opinię, i nikt nigdy nie był w niej karany. 

Mam ojca, matkę i dwie siostry, jestem jedynakiem. Wykonanie wyroku na mnie byłoby bardzo bolesnym ciosem dla mojej rodziny, dla mnie i dla kochającej mnie narzeczonej, która czeka na mój powrót i na założenie sobie gniazda rodzinnego. Dlatego bardzo proszę Obywatela Prezydenta o darowanie mi życia i o zamianę tego wyroku na karę więzienia.

Bardzo bym pragnął żyć jeszcze i stanąć wraz z innymi ramię przy ramieniu przy młocie i kowadle, i przyczynić się do odbudowy naszej Ojczyzny, tak zniszczonej przez okupanta. 

[…]

Jeszcze raz błagam Obywatela Prezydenta o wejście w moje położenie. Dopraszam się łaski i darowania mi życia, abym z czasem mógł wstąpić w szeregi mas ludu uczciwie pracującego. 

Wrocław, 15 sierpnia 

Obywatelu Prezydencie! 

Zwracam się z gorącą prośbą o uratowanie życia mojemu jedynemu synowi E. P. z Wrocławia, skazanemu na karę śmierci w dniu 13 VIII 1948 r.

Dzieckiem był, jak poszedł z domu, z dala od mojej opieki. Zepsuła i zdemoralizowała go wojna, partyzantka i złe towarzystwo ludzi, którzy choć starsi i mądrzejsi – popychali go ciągle do zła. Mój syn jest bardzo młody, ma dopiero 22 lata i jest z natury bardzo dobry. 

Moja jedyna nadzieja w Panu, Obywatelu Prezydencie. Chłopiec zrozumiał teraz, że źle postąpił. Praca, choćby długoletnia w więzieniu – przywróci go do przytomności i naprowadzi na dobrą drogę, aby mógł służyć Ojczyźnie.

Niech wzruszą Pana łzy matki wylewane w dzień i nocy. za tę jedyną łaskę uzyskaną – modlić się będę, aby dobry Bóg dał Panu, Obywatelu Prezydencie jak najwięcej sił i zdrowia do rządzenia naszym krajem.

Jarosław, 20 sierpnia

Uprzejmie proszę o rozpatrzenie sprawy i ułaskawienie mojego brata J. U. ur. dn. 1 listopada 1927 r. od winy i kary.

Nadmieniam, że brat mój został skazany na lat 6 więzienia przez Wojskowy Sąd we Wrocławiu w listopadzie 1947 r., pod zarzutem współpracy z Armią Andersa. Przebywa on we Wrocławiu w więzieniu nr 1 przeszło rok czasu.

Powodem tego wyroku było to, że brat mój, jako niepełnoletni, w roku 1947 wraz ze swoją kochanką Niemką, która musiała opuścić Polskę, wyjechał nieprawnie do Niemiec. Wyjazd jego spowodowała choroba i lekkomyślność mojego młodocianego brata, który nie zdawał sobie sprawy z obecnie wynikłych konsekwencji. Przebywał w Niemczech niedługo, iż w tym samym roku, tj. 1947 wracając z powrotem nieprawnie do kraju, został przyłapany na granicy przez MO i oddany do dyspozycji Prokuratury Wojskowej we Wrocławiu, która skazała go na wyżej wspomniany wyrok. 

Wobec tego uważam, że wyrok, jaki zapadł oraz zarzuty są niesłuszne, gdyż mój niepełnoletni brat J. nie umiałby się zdobyć na tak haniebny czyn przeciw swojej Ojczyźnie. Dowodem wrogiego stosunku mojego brata do okupanta było to, że cały czas okupacji, jako dziecko, był poniewierany przez barbarzyńskich hitlerowców i wykorzystywany ciężką pracą na roli. 

[…] Przejście przez granicę takiego młodego chłopca nie było niczym więcej jak tylko fantazją i wypływem niedostatecznego wychowania przez rodziców, które spowodowała długoletnia wojna i oddalenie go od domu.

[…]

Proszę o rozpatrzenie sprawy i przychylne załatwienie mej prośby.

Opole, 25 listopada

Kongres [...] trwał cały tydzień. Setki głośników rozwieszone nad miastem rzadko się odzywały, ale gdy zaczynały huczeć, dudnienie szło nad Warszawą pełne grozy, przypominające tubę szaleńca ze Słonimskiego „Dwu końców świata”.

Frania zapytała mnie przed kongresem: „Proszę pani, o czem oni tam będą radzić? Czy oni uradzą, żeby Ruscy sobie stąd poszli?”. Biegała po mieście przypatrując się, słuchając głośników, wreszcie przyszła z konkluzją: „Oni tam nic dobrego nie uradzili. Na swój własny tyłek bat sobie ukręcił, ten co się tam z nimi zgodził”. Oto vox populi.

Ktoś powiedział: „Zabili Narutowicza, no, więc mają Stalina”. [...] Piłsudski był dla reakcji polskiej za lewicowy, nazywali go bandytą i pomawiali o konszachty z bolszewikami, a więc mają agenta bolszewickiego, Bieruta, na czele rzekomego państwa. Ciągnęli Polskę tak daleko w prawo, aż sznur się urwał i runęła w przepaść lewego ekstremu. Musi teraz tak rosnąć i tak się budować, by ponad krawędzie przepaści wynieść się aż ku niebu. Sięgnąć twórczymi wartościami tam, dokąd nigdy nie sięgała. Wierzę, że wszystko, co się teraz dzieje, nawet najgorsze, wyjdzie w końcu Polsce na dobre.

Warszawa, 15–21 grudnia

Jako matka moich synów: Teofila i Kazimierza M. skazanych przez Wojskowy Sąd we Wrocławiu: Teofil na 7 lat a Kazimierz na 6 lat więzienia – zwracam się do Ciebie Obywatelu Prezydencie, abyś raczył ułaskawić moich synów i zwolnić ich z więzienia. 

[…]

Ktoś (bo nazwiska nie znam), kto był ścigany przez Władze, przyszedł do mego starszego syna Teofila we Wrocławiu, u którego przypadkowo znalazł się młodszy syn Kazimierz. 

I za to, że synowie nie zameldowali o tym, że ten ktoś był u nich, skazani zostali na tak straszne kary.

Jako ich matka zapewniam, że synowie moi zawsze cieszyli się z obecnego ustroju Polski i posiadali dobrą opinię, co poświadczają wszyscy mieszkańcy wsi W. i Gminny Komitet Polskiej Partii Robotniczej w W.

Synowie moi skazani zostali we Wrocławiu w dniu 25 marca 1948 r. i siedzą już z górą rok w więzieniu w Rawiczu.

Wczoraj byłam u nich i stwierdziłam, że bardzo źle wyglądają, bo siedzą w tych murach i nie są zatrudnieni pracą. 

Jako matka nieszczęśliwych moich synów, gorąco proszę Cię Obywatelu Prezydencie, któryś dał nam Polskę taką za jaką tęskniliśmy, abyś raczył ulżyć doli moim synom.

Za niepiśmienną F. M. z jej upoważnienia podpisuje się H. W. 

Konin, 18 lutego

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu z dnia 17 III 1949 r. zostałem skazany w trybie doraźnym za przestępstwo z art. 4 & 1 i 259 KK na karę śmierci. Ze względu na to, że przestępstwa dopuściłem się nieświadomie, jak też pod wpływem drugich zboczonych kolegów – przeto śmiem zwrócić się z gorącą prośbą do Obywatela Prezydenta o darowanie mi życia. 

Oskarżenie zarzuca mi, że począwszy od 1947 roku dokonałem szeregu napadów z bronią w ręku na terenie Gdańska i Szczecina oraz, że od roku do chwili aresztowania, bez prawnego zezwolenia władz byłem w posiadaniu broni. 

Obywatelu Prezydencie! Przestępstwo, za które będę musiał zapłacić życiem popełniłem nieświadomie, a raczej nie zdając sobie sprawy z jego znaczenia. Stało się tak dlatego, że byłem ciągle w otoczeniu zboczonych kolegów, których to właśnie namowom uległem i z nimi dokonywałem tych napadów. 

Obywatelu Prezydencie! Jestem na bardzo niskim poziomie umysłowym, skutkiem czego nie mogłem nad sobą zapanować a przestępstwa dopuściłem się jedynie na skutek namowy innych zboczonych kolegów. Do napadów sprowokowała mnie bieda, gdyż bardzo mało zarabiałem i w żaden sposób nie mogłem się z tego utrzymać. Ponadto w 1947 r. ciężko zachorowałem, a po wyzdrowieniu nie mogłem wrócić do pracy, gdyż tam trzeba było ciężko pracować.

Obywatelu Prezydencie! Zgrzeszyłem, że rzucałem tak wielkie kłody pod nogi ludziom pracy, ale pragnąłbym naprawić swój błąd w inny sposób, w sposób, który przyniósłby pożytek odrodzonej Ojczyźnie Ludowej, rehabilitując się w ten sposób. 

Obywatelu Prezydencie! Przyrzekam stanowczą poprawę, przyrzekam, że odtąd nie popełnię już żadnego przestępstwa, a świecić będę przykładem dla innych. Starać się będę oddać przysługi Ojczyźnie za popełnione przestępstwa i w ten sposób stać się godnym noszenia imienia obywatela. 

Przedstawiając powyższe zwracam się z uprzejmą prośbą do Ojca Narodu Polskiego o darowanie mi życia, a ja ten Wielki Akt Łaski należycie docenię i swe młode siły poświęcę ku Chwale Polsce Ludowej. 

Wrocław, 22 lutego

Odczuwało się coraz silniejsze naciski na zakłady pracy ze strony PZPR, aby publicznie manifestować nasze przywiązanie do socjalizmu i ZSRS [sic!] oraz miłość do naszych przywódców. Okazją do tego miało być święto 1 maja 1949 roku. [...] Nasza jednoosobowa komórka partyjna (już nie PPR, lecz PZPR), czyli pan Józio Włodarczyk, który coraz częściej przebywał w Komitecie Miejskim oraz wyraźnie tracił humor i pogodę ducha (zabierano nam samochód), naciskał, abyśmy czynnie uczestniczyli w pochodzie. Powstał jednak problem, kogo mamy na tym pochodzie reprezentować, skoro zostaliśmy podzieleni i przydzieleni do trzech różnych przedsiębiorstw handlu zagranicznego. 

Ustaliliśmy ostatecznie, że powinniśmy zamanifestować na pochodzie obecność trzech naszych delegatur. Sporządzono więc z dykty trzy tablice z napisami „Varimex”, „Metalexport” i „Minex”, które przybito do dosyć długich żerdzi, i z tymi tablicami ruszyliśmy na pochód w trójkę, to znaczy Adam Kwieciński, Tadeusz Szumański i ja. Będąc dosyć słabą reprezentacją, gdyż nasi podwładni zostali w domach, włączyliśmy się do tylnej części pochodu gdzieś w okolicy skweru Kościuszki i dzielnie ruszyliśmy w górę ulicą Świętojańską. Gdy znaleźliśmy się na wysokości kina „Warszawa”, olbrzymi pochód zatrzymał się. Oczekiwaliśmy w skupieniu na transmisję przemówienia prezydenta Bolesława Bieruta. 

Po przeciwnej do kina stronie ulicy Świętojańskiej [...] znajdował się spory skwer. Na ten skwer zajechały niespodziewanie dwa lub trzy ciężarowe samochody z pierwszomajową kiełbasą. Rzuciliśmy się wszyscy jak jeden mąż razem z naszymi tablicami, jednak napór był ogromny, więc niewiele udało nam się osiągnąć. Usiedliśmy jednak później na trawie, słońce przypiekało, a w megafonach skrzeczał głos Bieruta. Później pochód ruszył już bez nas, a tablice z żerdziami zabraliśmy do domu, czyli do „Różanego Gaju” na Kamiennej Górze, gdzie tablice te zostały przez nasze żony wykorzystane na podpałkę do kuchenek i piecyków w łazienkach. Ten pochód pierwszomajowy, który rozpoczynał ponury dla mnie okres stalinizmu, zapamiętałem więc jako wyjątkowo pogodny.

Gdynia, 1 maja

Zwracam się do Obywatela Prezydenta z uprzejmą prośbą o łaskawe darowanie mi reszty (5 lat) kary więzienia w drodze łaski. Pragnę stanąć do żmudnej, codziennej pracy dla naszej Ojczyzny, odnowionej w ludowym, postępowym, kroczącym ku lepszemu jutru socjalizmie. Pragnę przystąpić do tych obywateli, którzy swą wytężoną pracą zdecydowanie przystąpili do realizowania wielkiego dzieła odbudowy Państwa i postępu, a tym samym do utrwalania pokoju, by wygrać bitwę o życie. Pragnę wytężyć swoje jeszcze młode siły i wiedzę w kierunku uzyskania takich owoców, które stanowiłyby dla mnie chlubę i były wyróżnieniem w społeczeństwie. Pragnę powrócić do swojej rodziny, do żony i moich niewinnych dzieci, które pragnę wychować w duchu prawdziwie socjalistycznym, w duchu demokratycznym. 

Prośbę swą pozwalam sobie uzasadnić w następujących słowach: Wyżej wymienionym wyrokiem zostałem skazany za to, że miałem należeć do nielegalnej organizacji o nazwie Narodowe Siły Zbrojne, która to miała mieć placówkę w S., powiat Ząbkowice Śl. oraz za to, że wskazałem członkom tej bandy miejsce, gdzie mogli nabyć broń palną. 

Z całą stanowczością stwierdzam, że nie tylko, że nie należałem do żadnej nielegalnej organizacji, ale nawet nie wiedziałem, że taka organizacja istnieje, ani też nie wiedziałem, że poszczególni oskarżeni do niej należą. […]

Obywatelu Prezydencie!

Jestem synem chłopa, sam jestem rolnikiem posiadającym tylko 3 klasy szkoły powszechnej i jako taki oddawałem się powszechnej i uczciwej pracy w rolnictwie. Nigdy nawet nie myślałem o tym, aby być członkiem jakiejś bandy, jestem przecież ojcem małoletnich dzieci, dla których żyję i pracuję. 

[…]

Brat mój w listach do mnie pisanych jawnie uświadamiał mnie politycznie pouczając mnie o komunizmie, przez co stałem się jeszcze bardziej uświadomionym socjalistą i demokratą. Listy te posiadam w domu i mogą one służyć jako dowód.

Nigdy więc nie mogłem być źle ustosunkowany do rzeczywistości, przeciwnie, jestem jej gorącym zwolennikiem. Dlatego też zawsze należał będę do tych obywateli, którzy likwidują w zarodku elementy reakcyjne i elementy te będę pomagał likwidować Władzom. Nigdy nie byłem karany sądownie, ani dyscyplinarnie.

[…] Nie jestem zdegenerowanym obywatelem, lecz lojalnym, uczciwym i dobrym patriotą, i jako taki pragnę powrócić do swej rodziny i dzieci. Pragnę swoją wytężoną pracą pomóc w odbudowie zniszczonego wojną kraju. Pragnę ponadto stanąć w szeregu obrońców ojczyzny przed zakłamaną, kapitalistyczną reakcją. Chcę udowodnić, że oświadczenia moje nie są czcze, lecz prawdziwe.

Dlatego jeszcze raz proszę i błagam Obywatela Prezydenta o łaskawe darowanie mi reszty kary w drodze łaski. 

Wrocław, 25 maja

Zwracam się do Obywatela Prezydenta z uprzejmą prośbą o łaskawe darowanie mi reszty (5 lat) kary więzienia w drodze łaski. Pragnę stanąć do żmudnej, codziennej pracy dla naszej Ojczyzny, odnowionej w ludowym, postępowym, kroczącym ku lepszemu jutru socjalizmie. Pragnę przystąpić do tych obywateli, którzy swą wytężoną pracą zdecydowanie przystąpili do realizowania wielkiego dzieła odbudowy Państwa i postępu, a tym samym do utrwalania pokoju, by wygrać bitwę o życie. Pragnę wytężyć swoje jeszcze młode siły i wiedzę w kierunku uzyskania takich owoców, które stanowiłyby dla mnie chlubę i były wyróżnieniem w społeczeństwie. Pragnę powrócić do swojej rodziny, do żony i moich niewinnych dzieci, które pragnę wychować w duchu prawdziwie socjalistycznym, w duchu demokratycznym. 

Prośbę swą pozwalam sobie uzasadnić w następujących słowach: Wyżej wymienionym wyrokiem zostałem skazany za to, że miałem należeć do nielegalnej organizacji o nazwie Narodowe Siły Zbrojne, która to miała mieć placówkę w S., powiat Ząbkowice Śl. oraz za to, że wskazałem członkom tej bandy miejsce, gdzie mogli nabyć broń palną. 

Z całą stanowczością stwierdzam, że nie tylko, że nie należałem do żadnej nielegalnej organizacji, ale nawet nie wiedziałem, że taka organizacja istnieje, ani też nie wiedziałem, że poszczególni oskarżeni do niej należą. […]

Obywatelu Prezydencie!

Jestem synem chłopa, sam jestem rolnikiem posiadającym tylko 3 klasy szkoły powszechnej i jako taki oddawałem się powszechnej i uczciwej pracy w rolnictwie. Nigdy nawet nie myślałem o tym, aby być członkiem jakiejś bandy, jestem przecież ojcem małoletnich dzieci, dla których żyję i pracuję. 

[…]

Brat mój w listach do mnie pisanych jawnie uświadamiał mnie politycznie pouczając mnie o komunizmie, przez co stałem się jeszcze bardziej uświadomionym socjalistą i demokratą. Listy te posiadam w domu i mogą one służyć jako dowód.

Nigdy więc nie mogłem być źle ustosunkowany do rzeczywistości, przeciwnie, jestem jej gorącym zwolennikiem. Dlatego też zawsze należał będę do tych obywateli, którzy likwidują w zarodku elementy reakcyjne i elementy te będę pomagał likwidować Władzom. Nigdy nie byłem karany sądownie, ani dyscyplinarnie.

[…] Nie jestem zdegenerowanym obywatelem, lecz lojalnym, uczciwym i dobrym patriotą, i jako taki pragnę powrócić do swej rodziny i dzieci. Pragnę swoją wytężoną pracą pomóc w odbudowie zniszczonego wojną kraju. Pragnę ponadto stanąć w szeregu obrońców ojczyzny przed zakłamaną, kapitalistyczną reakcją. Chcę udowodnić, że oświadczenia moje nie są czcze, lecz prawdziwe.

Dlatego jeszcze raz proszę i błagam Obywatela Prezydenta o łaskawe darowanie mi reszty kary w drodze łaski. 

Wrocław, 25 maja

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu zostałem skazany na 10 lat więzienia. Ja faktycznie dopuściłem się zarzucanych mi czynów, lecz nie sam, tylko z kolegami, od których otrzymałem wynagrodzenie. Przestępstwa dopuściłem się jedynie na skutek namowy kolegów. Dziś mocno żałuję swego postępku, lecz wtedy nie zdawałem sobie sprawy z krzywdy, którą wyrządzam. 

Wszystko to spowodowała chęć zysku w postaci wysokiego wynagrodzenia, a, że jestem młody (22 lata) to dałem się w to wciągnąć; szczególnie, że oczekiwałem na dokumenty i zezwolenie na wyjazd do Ojczyzny w USA, które to obywatelstwo otrzymałem po swym ojcu. Z tego powodu, że dokumenty te miałem mieć już lada dzień wyrobione, nie przyjmowałem żadnej stałej pracy, a zgodziłem się tylko aby w ten sposób zarobić na swoje utrzymanie.

To, co mnie spotkało jest dla mnie bardzo bolesne. Dziś, kiedy zostałem pozbawiony tak drogiej mi wolności i po rozważeniu swego czynu bardzo tego żałuję. Zdaję sobie sprawę z tego, że źle zrobiłem, i że zasługuję na karę.

Dziś pragnę wyjść na wolność, gdyż rozmyśliłem się z wyjazdu do USA. Czytając prasę nabrałem wyobrażenia o USA i nie chcę tam za nic jechać. Chcę pozostać obywatelem sprawiedliwej Polski Demokratycznej, gdyż ten ustrój podoba mi się. Nabrałem też przekonania, że jest najlepszy. Do tej pory byłem bez obywatelstwa i dlatego brat starał mi się o obywatelstwo amerykańskie, przysługujące mi po ojcu, lecz obecnie chcę pozostać obywatelem polskim. Pragnę wyjść, aby uczciwie pracować dla dobra Polski i ustroju demokratycznego. Zastanawiałem się nad tym wszystkim i wierzę, że jeżeli będę uczciwie postępował i żył oraz będę gorliwie pracował – to będę miał bardzo dobrze, gdyż Rząd jest sprawiedliwy i takich obywateli zawsze wynagrodzi. 

[…]

Zwracam się z najgorętszą prośbą, aby Obywatel Prezydent zechciał skorzystać z przysługującego Obywatelowi Prezydentowi prawa łaski i dał mi możność jak najprędzej wyjść na wolność, abym mógł naprawić swój wielki błąd. Wierzę, że Obywatel Prezydent mą prośbę załatwi przychylnie, i że pozostanę wdzięczny Ojczyźnie i Obywatelowi Prezydentowi do końca swego życia. 

Goleniów, 26 czerwca 

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu z dnia 30 XI 1948 r. zostałem ukarany pozbawieniem wolności na przeciąg 3 lat, i utratę praw na okres 2 lat, za „szeptaną propagandę”.

Aczkolwiek przestępstwo powyższe zostało popełnione przeze mnie pod wpływem nadmiernego spożycia alkoholu, a słów wypowiedzianych nie przypominam sobie do chwili obecnej, to jednak zdaję sobie całkowicie sprawę z tego, że już sam fakt doprowadzenia siebie do takiego stanu jest czynem karygodnym i niegodnym człowieka, który nosi imię dobrego obywatela Polski Ludowej. 

[…]

Wskrzeszając i podnosząc produkcję w powierzonych mi przedsiębiorstwach, cieszyłem się dobrą opinią swoich władz partyjnych i przełożonych. Aresztowany zostałem 25 X 1948 r. pozostawiając na utrzymaniu żony troje dzieci w wieku 13, 8 i 2 lat oraz dwoje starców 80-letnich. Całkowicie zgadzając się z przykładnym ukaraniem mnie przez I instancję sądową, zwracam się do Jego Ekscelencji Obywatela Prezydenta z uniżoną prośbą o złagodzenie wyroku, a w szczególności tak bolesnej kary dla mnie – pozbawienia praw. 

Ja ze swej strony daję uroczyste przyrzeczenie, że swoim zachowaniem, postępowaniem i lojalnością – naprawię swoją winę i będę wiernie pracować przy budowie i odbudowie Polski Ludowej. 

Wrocław, 30 czerwca

O godzinie szesnastej mamy z Elżunią [Elżbieta Barszczwska] akademię w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. […] Czułem się fatalnie. Sam mówię dużo utworów, a poza tym zapowiadam. W czasie akademii robię skróty, bo czuję, że nie wyciągnę. Mówię fatalnie. Mam niesmak. […] Ledwie skończyliśmy, już przyjechali po mnie na drugą akademię. Tam mówiłem lepiej, ale nadal czuję się fatalnie. Prosili, żebym bisował, odmówiłem, po prostu nie mogłem. Wróciłem przed chwilą do domu. […] W tej chwili obywatel Prezydent Bierut z sali Pompejańskiej z Belwederu mówi orędzie do narodu. Jak zawsze mówi świetnie. Potem mają być salwy.

Warszawa, 21 lipca

Obywatelu Prezydencie!

W dniu 6 VII 1949 r. Wojskowy Sąd Rejonowy we Wrocławiu, w postępowaniu zwykłym skazał mnie za to, że jako I Sekretarz Komitetu Powiatowego b. PPS w Legnicy nie zdałem swego czasu zdeponowanej w sekretariacie krótkiej broni palnej, i za to skazał mnie na 3 lata więzienia. 

[…]

Obywatelu Prezydencie! Chcę pracować tam, gdzie pośle mnie Partia. Czuję się pokrzywdzony takim wyrokiem! Jako Sekretarz Powiatowy pracowałem po 16, 20 godzin dziennie, gdyż nie miałem potrzebnego przygotowania do tak zaszczytnej funkcji. Sąd nie chciał mi uwierzyć, że w nawale pracy mogłem zapomnieć o zdaniu broni. Jest mi z tego powodu bardzo przykro – ja nie kłamię, jestem synem robociarza, i sam jestem robociarz-marksista. Niech już kara, którą odbyłem, będzie mi nauką za niezdanie broni.

Było by mi bardzo przykro siedzieć w więzieniu w doniosłą rocznicę Kongresu, zamiast pracować na wyznaczonym odcinku przy budowie fundamentu Socjalistycznego gmachu Polski. 

Proszę o łaskawe darowanie mi kary i zwolnienie mnie z więzienia. […]

Całe swe życie oddam do dyspozycji Partii, Ludu pracującego oraz wszechświatowego Komunizmu!!!

Wrocław, 1 września 

Zwracam się do Obywatela Prezydenta z gorącą prośbą o darowanie, ewentualnie o częściowe umorzenie pozostałej mi do odbycia reszty kary więzienia. Dnia 5 XI 1947 r. zostałem pozbawiony wolności i od tego czasu przebywam w więzieniu.

[…]

W kwietniu 1947 r. wstąpiłem do organów Bezpieczeństwa Publicznego. Tu przystąpiłem natychmiast do odpowiedzialnej pracy, nie otrzymawszy żadnego przeszkolenia fachowego. Pracę swoją wykonywałem przez okres 5 miesięcy. W listopadzie 1947 r. aresztowano mnie za przestępstwo popełnione podczas pracy w UB. 

Zdaję sobie doskonale sprawę z tego, że za czyn, który popełniłem powinienem był ponieść i poniosłem zasłużoną karę. Jednakże jestem przekonany, że gdybym był w większym stopniu zapoznany z charakterem pracy oraz gdyby mnie należycie przeszkolono – może nie dokonałbym przestępstwa i nie siedział dziś w więzieniu. Oprócz tego pragnę zaznaczyć, że posiadam na swoim utrzymaniu starą matkę, której do chwili mego aresztowania byłem jedyną podporą i żywicielem. 

Kieruję swe myśli z ufnością i nadzieją, wierząc niezachwianie, że Obywatel Prezydent zechce przychylnie rozpatrzeć moją prośbę. Czuję się obecnie niemal zupełnie załamany psychicznie. […] Za winy moje pragnę zrehabilitować się przed Ludem. Dlatego proszę Obywatela Prezydenta o łaskę umożliwienia mi powrotu do normalnego życia. Pragnę gorąco i zdecydowanie wstąpić w szeregi  skupiające się pod sztandarem walki o pokój. Chcę pracować dla Polski Socjalistycznej. Stanąć do ofiarnej pracy właśnie teraz, gdy cała klasa robotnicza wszystkimi siłami walczy o wzniesienie zrębów Socjalizmu w naszym kraju. 

Barczewo, 10 września

Wychowany w warunkach hitlerowskich, w duchu nienawiści do wszystkiego co polskie, dałem się obałamucić i wciągnąć do niecnej roboty przeciwko Państwu Polskiemu. Miałem wtedy 17 lat. Osobiście nie kierowała mną żadna zemsta, żadna realna myśl. W momencie dokonania przestępstwa, tj. w roku 1946, stosunki polsko-niemieckie były jeszcze nieuregulowane. Młody i niedoświadczony stanowiłem podatny grunt dla niecnej, kreciej roboty – i takich właśnie osób potrzeba było wrogom polskiej i niemieckiej demokracji. 

Dziś dobiegają 4 lata mojego pobytu w więzieniu polskim. Ten okres wystarczył, aby przekonać się jak fałszywymi przesłankami kierowała się wroga Polsce propaganda hitlerowsko-faszystowska w latach 1945–1946. W miejsce tego wszystkiego co ona głosiła – spotkałem typowo polski realizm, prawdziwie polski zapał do pracy – dla Narodu, dla Państwa. 

Dziś, kiedy stosunki polsko-niemieckie są już uregulowane, kiedy w miejsce hitleryzmu została powołana do życia Niemiecka Republika Demokratyczna – zrozumiałem, że miejsce każdego uczciwie myślącego Niemca jest po stronie demokracji niemieckiej, po stronie Obozu Postępu. Serca wszystkich prawdziwych Niemców, do których i ja należę, napawają się dumą i radością z powodu tego doniosłego, historycznego momentu. […]

Obywatelu Prezydencie Rzeczypospolitej Polskiej!

Życzeniem moim jest, aby pracować w swej Ojczyźnie, dla dobra Niemieckiej Republiki Demokratycznej, dla Dobra Postępu i Pokoju. Pragnę powrócić do ojczystych stron, aby Rodakom swoim przedstawić prawdziwe oblicze Polskiej Sprawiedliwości, Polskiej Kultury, aby przedstawić Wielkość i Potęgę Polski Demokratycznej. 

Strzelce Opolskie, 3 grudnia

Jestem matką jedynego syna K. S., który przez brak świadomości, a może przez swoją lekkomyślność, popadł w niełaskę państwa i został skazany na karę dożywotniego więzienia. Karę tą odsiaduje w Centralnym Więzieniu Karnym w Goleniowie. 

Obywatelu Prezydencie i Ojcze Ukochanej Naszej Ojczyzny Ludowej – często patrzę na Twój portret i widzę w nim tyle dobroci, tyle spokoju w Twoich oczach. Dziś uciekam się z wielką prośbą o zlitowanie się nad moim synem. Kochany Nasz Ojcze, racz wysłuchać nieszczęśliwą matkę. Wysłuchaj mnie łaskawie. 

Wiem, że tylko Wy Obywatelu Prezydencie możecie pomóc mojemu dziecku, darowując mu karę dożywotniego więzienia i przez to uleczyć ból matczynego serca. Przebacz mu Obywatelu Prezydencie!

Sądzę, że Wy Obywatelu Prezydencie też mieliście ukochaną matkę i rozumiecie jak cierpi serce matki. Matka gotowa jest oddać życie za dziecko swoje, tak i ja błagam Obywatela Prezydenta z całych swych sił, aby uzyskać chociaż trochę łaski z Waszego serca sprawiedliwego. 

Ojcze Prezydencie – pozwólcie się z bliska ujrzeć, a wówczas rzucę się do nóg Waszych i nie puszcze ich, dopóki nie otrzymam przebaczenia dla mego dziecka.

Muszę jeszcze zaznaczyć, że syn mój był sądzony przez Wojskowy Sąd Rejonowy we Wrocławiu. 

Kalisz, 22 stycznia 

Jestem matką jedynego syna K. S., który przez brak świadomości, a może przez swoją lekkomyślność, popadł w niełaskę państwa i został skazany na karę dożywotniego więzienia. Karę tą odsiaduje w Centralnym Więzieniu Karnym w Goleniowie. 

Obywatelu Prezydencie i Ojcze Ukochanej Naszej Ojczyzny Ludowej – często patrzę na Twój portret i widzę w nim tyle dobroci, tyle spokoju w Twoich oczach. Dziś uciekam się z wielką prośbą o zlitowanie się nad moim synem. Kochany Nasz Ojcze, racz wysłuchać nieszczęśliwą matkę. Wysłuchaj mnie łaskawie. 

Wiem, że tylko Wy Obywatelu Prezydencie możecie pomóc mojemu dziecku, darowując mu karę dożywotniego więzienia i przez to uleczyć ból matczynego serca. Przebacz mu Obywatelu Prezydencie!

Sądzę, że Wy Obywatelu Prezydencie też mieliście ukochaną matkę i rozumiecie jak cierpi serce matki. Matka gotowa jest oddać życie za dziecko swoje, tak i ja błagam Obywatela Prezydenta z całych swych sił, aby uzyskać chociaż trochę łaski z Waszego serca sprawiedliwego. 

Ojcze Prezydencie – pozwólcie się z bliska ujrzeć, a wówczas rzucę się do nóg Waszych i nie puszcze ich, dopóki nie otrzymam przebaczenia dla mego dziecka.

Muszę jeszcze zaznaczyć, że syn mój był sądzony przez Wojskowy Sąd Rejonowy we Wrocławiu. 

Kalisz, 22 stycznia 

Dzisiaj niespodziewanie musiałem pojechać do Rady Państwa powiedzieć Odę do młodości Mickiewicza. Było wielkie przyjęcie wydane przez prezydenta [Bolesława Bieruta] dla zjazdu księży i działaczy katolickich Caritasu. Wielkie wydarzenie polityczne. Podczas kolacji zaimprowizowano koncert. Profesor [Henryk] Bereżyński grał Chopina, [Kazimierz] Poreda śpiewał, a ja mówiłem. Przeszło dwa tysiące ludzi w olbrzymiej Sali. Myślałem, że nie skończę. […] Ostatecznie wypowiedziałem i zdaje się z dużym przejęciem. Nastrój podniósł się bardzo. Jakiś ksiądz podniecony Odą zaczął przemawiać.

Warszawa, 30 stycznia

Obywatelu Prezydencie! Przestępstwo moje zostało popełnione na skutek chwilowego osłabienia czujności klasowej, wynikłego z okoliczności życiowych, w jakich się ostatnio znalazłam. Nie było i nie mogło być tutaj mowy o złej woli lub o świadomym przestępstwie, co zresztą Sąd wziął pod uwagę. Sam fakt aresztowania mnie, odebrania mi najcenniejszego dokumentu, jakim dla mnie jest legitymacja naszej Partii – były dla mnie dostatecznym wstrząsem i karą za lekkomyślność. Jestem wdową po robotniku łódzkim, żołnierzu Armii Czerwonej, który w 1942 r. zginął pod Stalingradem. 

[…]

Zdaję sobie sprawę z mojego błędu i gorąco pragnę go naprawić rzetelną i świadomą pracą dla dobra naszej robotniczej Ojczyzny. 

W tym celu zwracam się do Obywatela Prezydenta R. P. i zarazem Przewodniczącego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej z najgorętszą prośbą o łaskawe darowanie mi reszty kary, jaka pozostała mi do odbycia, tj. do dnia 18 II 1951 r.

Będę bardzo szczęśliwa mogąc już w pierwszym roku realizacji Planu 6-letniego wciągnąć się z powrotem do pracy zawodowej i społecznej, i w ten sposób wnieść cząsteczkę swojego trudu w dzieło budowy fundamentów socjalizmu w naszym kraju.

Z uwagi na podane przeze mnie motywy – bardzo proszę o łaskawe, przychylne załatwienie mojej prośby.

Wrocław, 8 marca

Oto rząd mający kłaść podwaliny socjalizmu, kładzie je kosztem tej właśnie klasy robotniczej, której potrzeb jest rzekomym wyrazicielem. Nie ma przecie mowy o żadnej dyktaturze proletariatu (dyktatura zresztą sama w sobie jest złem), jest dyktatura biurokracji wspartej o dyktaturę armii sowieckiej. Proletariat jest zahukany, stoicki, smutny, pogrąża się stopniowo w biedę, której nawet u nas już nie znał. Proletariat nie ma nawet na tyle woli i swobody, aby mógł ruszać palcem w podartym bucie. Ma tylko swobodę uchwalania wniosków politycznych i retorycznych albo wiernopoddańczych deklaracji w stosunku do Rosji, sprawy pokoju, Chin czy Wietnamu. To jest opium dla ludu. Robotnicy są zupełnie bezsilni i bezradni, gdy idzie o ich byt ekonomiczny. Jakże mogą mieć entuzjazm do ustroju, który ich zepchnął do rzędu niewolników odrabiających państwowszczyznę, głosząc jednocześnie, że są władcami kraju. I to może nawet nie zła wola, tylko tragicznie błędne koło nieżyciowości ustroju. Efektowna teatralna inscenizacja oficjalnych (jakże kosztownych) uroczystości, ale nic dla życia i człowieka. W ten sposób nasi „twórcy socjalizmu” podcinają gałąź, na której siedzą. Bo czymże byliby bez robotników? Garstką uzurpantów popieranych przez ościenne mocarstwo. A są bez robotników! To prawda, że istnieje kilkanaście tysięcy przodowników pracy i „racjonalizatorów”, którzy zarabiają dużo, podobno zdarza się, że do 300 tysięcy w niektóre miesiące, ale cóż stąd? Nigdy wszyscy robotnicy nie będą przodownikami, a ten system wysuwania przodowników sprawia tylko, że pogłębiają się przepaście socjalne nie już między różnymi środowiskami „świata pracy” (nigdy przepaść między zarobkami inteligencji, a zarobkami pracowników fizycznych nie była tak wielka jak dziś), ale powstają przepaście socjalne wśród samych robotników. Toteż owi przodownicy są podobno znienawidzeni przez ogół robotniczy.

Warszawa, 20 kwietnia

Zwracam się z uprzejmą prośbą do Obywatela Prezydenta o skorzystanie z prawa łaski i darowanie mi reszty kary więzienia. 

W dniu 28 I 1949 r. wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu zostałem skazany na 4 lata więzienia z art. 18 & 1 Dekretu z dnia 13 VI 1946 r., za niedoniesienie władzom Bezpieczeństwa Publicznego o wiadomym mi fałszywym nazwisku mojego kolegi z lat dziecinnych. Wiadomym mi było wprawdzie, że kolega mój nie skorzystał z amnestii w roku 1947 i przebywał we Wrocławiu pod fałszywym nazwiskiem, byłem jednak przekonany, że po osiedleniu się we Wrocławiu zerwał on zupełnie z przestępczą przeszłością. 

W czasie mojego pobytu w więzieniu zachorowałem poważnie na gruźlicę płuc. Stan mojego zdrowia wymagał natychmiastowego, intensywnego leczenia sanatoryjnego, toteż udzielono mi 6-miesięcznej przerwy w odbywaniu kary. Po upływie tego terminu zgłosiłem się do więzienia, lecz ponieważ stan mojego zdrowia jest nadal bardzo poważny, ponownie udzielono mi 6-miesięcznego urlopu w odbywaniu kary. Ponowny mój powrót do więzienia przerwie rozpoczętą kurację i grozi przekreśleniem dotychczasowych wyników leczenia.

Dlatego uprzejmie proszę Obywatela Prezydenta o darowanie mi reszty kary, abym mógł uratować swe młode życie, które postanawiam oddać Nowej Polsce Ludowej. 

Wrocław, 22 kwietnia 

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu z dnia 3 XII 1946 r. jako oskarżony o przestępstwa: nielegalnego posiadania broni i sianie wrogiej propagandy przeciwko Państwu Polskiemu, skazany zostałem na łączną karę więzienia w wysokości 15 lat; w tym na 1 rok za posiadanie broni i na 14 lat za propagandę. Karę powyższą odbywam od 12 XI 1946 r. 

[...]

Inkryminowane mi czyny przestępcze są niewątpliwie poważne i noszą cechy zbrodni godzącej w Ludową Polskę, ale z drugiej strony (jak to zresztą sam sąd raczył na przewodzie zauważyć), nie zostało mi udowodnione bym przechowywał broń, której w rzeczywistości nie mogłem ukrywać, gdyż jej nie posiadałem. Wymierzenie mi kary w wysokości 1 roku więzienia za tak poważne przestępstwo, świadczy o tym, że byłem niewinny. Odnośnie drugiego zarzutu jakobym głosił słowa godzące w dobro Państwa Polskiego, czuję się w obowiązku wyjaśnić, że nigdy nie starałem się wpływać swoją pracą duszpasterską na masy wiernych w kierunku siania nastrojów antagonistycznych przeciwników Rzeczypospolitej Polskiej. 

[...]

Niejednokrotnie poddawałem szczegółowej analizie wypadki minionego okresu i starałem się wczuć w wielkość krzywdy jaką Naród mój wyrządził Polsce i szczerze wstydzę się za mych rodaków, tak jak wstydzę się za słowa, które mogły paść z mych ust, godząc w Państwo Polskie. 

Ostatnia wieść o rewizjonistycznych dążeniach części kleru niemieckiego, popieranego przez odpowiednie koła najwyższej hierarchii Kościoła Rzymsko-Katolickiego, napawają mnie dzisiaj wstrętem do tych wszystkich, którzy głoszą takie hasła, do tych, którzy kwestionują słuszność zachodnich granic Państwa Polskiego, leżącej na Odrze i Nysie Łużyckiej. 

Jako kapłan rzymsko-katolickiego Kościoła Niemieckiego – bowiem prawa do takiego tytułowania się nie odebrano mi – jestem przeświadczony, że utrwalenie granic tych jest rzeczą słuszną i sprawiedliwą, gwarantującą szczere i przyjazne współżycie Narodów Polskiego i Niemieckiego, której pragnę i której jestem zwolennikiem. 

Zawarte ostatnio pomiędzy Państwem Polskim, reprezentowanym przez Rząd Rzeczypospolitej a Kościołem Katolickim porozumienie, zdecydowało, że ośmieliłem się zwrócić do Jego Ekscelencji Czcigdnego Obywatela Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z niniejszą prośbą o darowanie mi kary. Pragnę u schyłku mego życia wrócić do opuszczonej pracy, aby nią przyczynić się do zacieśnienia przyjaźni pomiędzy Narodem Niemieckim a Polskim. Przyrzekam użyć wszelkich wpływów i dać z siebie maksimum wysiłku w celu wpłynięcia na wiernych i tym sposobem utrwalić istnienie obecnych granic pomiędzy moją Ojczyzną a Rzecząpospolitą Polską. Wytężę wszelkie siły w walce przeciwko imperialistycznym podżegaczom do nowej wojny – po stronie sił pokoju ze Związkiem Radzieckim na czele. W ich skład – z czego jestem dumny – wchodzi Niemiecka Republika Demokratyczna, ramię w ramię z Polską Rzecząpospolitą Ludową. 

Nowogard, 23 kwietnia

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu z dnia 22 III 1949 r. zostałem skazany za działalność antyrządową na karę 10 lat więzienia, przepadek mienia na rzecz Skarbu Państwa oraz na pozbawienie praw obywatelskich i honorowych na okres 3 lat. Niniejszym proszę uprzejmie o okazanie mi łaski i zmniejszenie wymierzonej mi kary. 

[...]

W latach 1946–1947 parokrotnie udzieliłem pomocy osobom ściganym za nielegalną działalność. W miarę jak obserwowałem rozwój wypadków – nabierałem coraz większego przekonania do linii politycznej Rządu i przodujących partii politycznych. Pod wpływem prasy i literatury stopniowo zacząłem krystalizować swój pogląd polityczny na zupełnie nowej platformie. Dlatego też na kolejne propozycje współpracy z nielegalną organizacją odpowiadałem odmownie. Natomiast nie mogłem zdobyć się na to, ażeby poinformować o tym władze bezpieczeństwa. Przypadkowo zostałem aresztowany w lipcu 1948 r. Po przyznaniu się do winy, której doniosłości nie mogłem sobie uświadomić, oczekiwałem łagodniejszego wyroku, aniżeli otrzymałem. Zaznajomienie się w więzieniu z ogromem przestępczości, z zażartą walką o siły posiadania klasy upadającej, zaznajomienie się z obliczem tej pozbawionej jakiejkolwiek ideologii klasy – ostatecznie utrwaliło mój światopogląd. [...]

W wyniku tego:

1. potępiam wszelką nielegalną działalność, jako szkodliwą dla państwa i w wysokim stopniu demoralizującą naród,

2. radykalną akcję organów bezpieczeństwa w postaci aresztowania mnie uważam za nieodzownie potrzebną, tak samo jak bolesne przecięcie powstającego wrzodu,

3. upadek systemu kapitalistycznego uważam za fakt dokonany i nieodwracalny, a wszelkie próby ożywienia go to tylko przedłużanie agonii,

4. uważam, że reformy przeprowadzone w Polsce i te, które dopiero będą przeprowadzone na wzór pierwszego socjalistycznego państwa na świecie – niosą narodowi szczęśliwą przyszłość,

5. na zmianie granic Polska zyskała zarówno ekonomicznie, jak i politycznie, i strategicznie,

6. porozumienie Rządu z Episkopatem wyzwoliło wreszcie nasz Episkopat z wiekowej dyktatury Watykanu, co może tylko dodatnio wpłynąć zarówno na sytuację duchowieństwa, jak i wierzących katolików.

Reasumując to wszystko, przypuszczam, że dostatecznie zmądrzałem, aby włączyć się w nurt budownictwa nowej przyszłości. 

Rawicz, 6 maja

Mąż mój jako pracownik Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w T. – W. M., ur. 4 IX 1927 r., skazany został wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu na 1 rok więzienia  za zawarcie związku małżeńskiego bez uzyskania uprzedniego zezwolenia swoich władz przełożonych.

Dotychczas, mąż odbył już część kary, a mianowicie 4 miesiące. Dlatego mam zaszczyt prosić Obywatela Prezydenta o darowanie mu nieodbytej jeszcze części kary. Na uzasadnienie prośby pozwalam sobie przytoczyć następujące okoliczności. 

Zaszczytną służbę w Urzędzie Bezpieczeństwa mąż pełnił – jak mi się wydaje – dobrze. Do służby tej wstąpił z pobudek ideowych, jako członek PZPR. Jestem przekonana, iż po wyjściu z więzienia będzie nadal pracował dla dobra Odrodzonej Polski Ludowej. Błąd, za który został mój mąż skazany, popełnił pod wpływem wzajemnej, gorącej miłości. Życie w konkubinacie uważaliśmy za niemożliwe. 

Mąż mój przebywa w Więzieniu nr 1 we Wrocławiu. 

Woj. wrocławskie, 15 maja

Ojcze Narodu!

Łaski Twej doprasza się człowiek nieszczęśliwy przez swą lekkomyślność i brak zastanowienia. Lekkomyślność uczyniła mnie przestępcą, i jakkolwiek przyszło opamiętanie, to jednak zbyt późno, aby uchronić się przed odpowiedzialnością. 

[...]

Drogi Ojcze! Idąc za popędem swych uczuć związałem się dozgonnie z kobietą, która warta jest wszystkiego, co świat ma najlepszego. Obdarzyła mnie dzieckiem, odwzajemniając w pełni moje uczucia. Zaś ja nieszczęsny – cóż uczyniłem? Na Nią niewinną swą lekkomyślnością ściągnąłem niesławę, zdeptałem jej uczucia, szczęście rodzinne, wpędziłem w niedostatek – pozostawiając bez zaopatrzenia. [...]

Ślubuję całe swe życie poświęcić dla jak najbardziej wytężonej pracy, aby pracą tą dać zadośćuczynienie Ojczyźnie i Społeczeństwu. Jestem synem małorolnych wieśniaków, znam biedę i wiem, co mi przyniosła Polska Ludowa. Dlatego też mam gorące pragnienie, aby dziecko swe wychować na uczciwego i wartościowego Jej Obywatela. 

Łaską swą Drogi Ojcze daj mi możliwość zrealizowania tego marzenia. Jam nieszczęśliwy – Tyś mocen wrócić mi moje szczęście. Błagam wróć. 

Nowogard, 21 czerwca

Ja, Placek Grzegorz, członek PZPR zwracam się z prośbą do Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Warszawie o wydelegowanie mnie jako ochotnika polskiego do walki [przeciw] imperializmowi amerykańskiemu do Korei na dalekim wschodzie. Ochotę tę wyrażam jako zobowiązanie celem uczczenia Święta dnia 22 lipca [słowa nieczytelne] — 6-ej rocznicy.

Następnie nadmieniam, że jestem przodownikiem nauk Lenina i Generalissimusa Stalina, dla których chcę oddać swoje życie nawet — aby tylko odnieść zwycięstwo nad wrogami imperializmu i pomóc w walce narodowi Republiki północnej Korei wyzwalającej się spod jarzma imperialistycznych wrogów Anglo-Amerykańskich, którzy naruszyli Kartę ONZ.

Zobowiązanie swoje podejmuję na jeden rok czasu.

Kielce, 12 lipca

Drogi Ojcze, piszę do Was z wielkim bólem serca. Możecie mnie odepchnąć i nie wysłuchać, ale wiem, że tego nie uczynicie, tak samo jak nie uczyniliście tego tym wszystkim innym, co mają jeszcze większe przestępstwa na sumieniu, niż mój mąż.

[...]

Drogi Ojcze, otóż mąż mój S. S. został aresztowany przez władze bezpieczeństwa w Kłodzku. Siedział w więzieniu do dnia 21 VIII 1950 r., kiedy to odbyła się jego rozprawa. Sądzono go za to, że w 1946 r., gdy wysiedlano Niemców z jego wioski, to poszedł on dwa razy zdobyć jakieś rzeczy, a z nimi poszli i inni, starsi od niego, co go do tego namówili. Mąż mój mając tak mało lat nie zwracał uwagi na to, że popełnia przestępstwo, lecz słuchał tylko swoich kolegów. Obywatel Prokurator powiedział, że napad na Niemców, to jest to samo, co napad na Polaków, i osądził mojego męża na straszną karę, bo aż na 10 lat więzienia. 

[...]

Drogi Ojcze, ożenił on się ze mną 1 II 1950 r., a już 27 III 1950 r. został aresztowany. Zostałam sama, w ciąży i bez pracy, bo z powodu ciąży dostałam przykrej choroby. Żyjąc już tak siódmy miesiąc, bez żadnej opieki, zmuszona byłam wszystko wysprzedać, bo nie miałam na życie. Za dwa miesiące spodziewam się dziecka, nie mam środków do życia, ani ubezpieczenia, ani znikąd grosza, i jeszcze męża osadzono mi na tyle lat do więzienia. Nie wiem Drogi Ojcze co mam robić ze sobą, czy mam odebrać sobie życie, ażeby się dłużej nie męczyć, a kiedyś i dziecko moje. Bo i na co mam rodzić, gdy nie widzę przed sobą nic, tylko mękę straszną.

Najdroższy Ojcze ulituj się nade mną i pociesz mnie w nieszczęściu. Przysięgam Ci Ojcze, że to co mój mąż popełnił, to było to ostatni raz, i więcej się to w jego życiu nie powtórzy. On sam mając już rodzinę zrozumiał, że trzeba żyć inaczej. Ja też mu więcej nie pozwolę, wszak jestem jego żoną. [...]

Nie opuśćcie mnie Drogi Ojcze, bo jesteście przecież ojcem wszystkich biednych sierot polskich, który nikogo nie opuszcza i każdego pocieszy w nieszczęściu.

Bielawa, 27 sierpnia 

W intencjach rządu — określenie „księża patrioci” ma oznaczać tych księży, którzy chcą współpracować z rządem. W rzeczywistości jednak mamy tutaj do czynienia z problemem wolności politycznych przekonań, respektowanych przez Episkopat i przez podległe mu rzesze duchowieństwa. W związku z dostosowaniem się do Porozumienia* przez cały Episkopat, nie ma żadnego uzasadnienia utworzenie specjalnej grupy „księży współpracujących z rządem”. Ponadto sprawa tak zwanych księży patriotów nie jest również dlatego sprawą wolności przekonań politycznych i sprawą współpracy z rządem, jako że Episkopat tego nie wzbrania. Problem natomiast leży w rozmyślnym wyszukiwaniu osób, którym później nadaje się nazwę „księży patriotów” i którzy przeznaczeni są do odegrania specjalnej roli w Polsce. W rzeczywistości bowiem wszyscy przywódcy sekcji księży w Stowarzyszeniu Bojowników o Wolność i Demokrację byli — w tym czy innym czasie — w konflikcie ze swymi moralnymi i kanonicznymi obowiązkami, a wielu z nich obłożonych jest karami kościelnymi. Wyznaczenie tego rodzaju osób do odgrywania roli reformatorów życia Kościoła w Polsce zagraża poważnie ich własnemu stanowisku w społeczeństwie katolickim, które zna swoich duchownych i wie, do których ma mieć zaufanie.

Ci tak zwani księża patrioci wydają swoje wydawnictwo, nazywające się „Głosem Kapłana”. Wydawnictwo to, jakkolwiek przeznaczone dla księży, ukazuje się bez zezwolenia władzy duchownej, a co za tym idzie w sprzeczności z prawami Kościoła. Wydawnictwo to walczy ze Stolicą Apostolską i Ojcem Świętym, walczy z Episkopatem, wygłasza błędne zasady moralne i religijne, stara się o poderwanie dyscypliny kościelnej i zmierza do wywołania schizmy i herezji wśród duchowieństwa. Trudno żądać od Episkopatu i duchowieństwa, by uczyli się swych obowiązków obywatelskich od tego rodzaju ludzi i by szli za ich przykładem w ustalaniu swych stosunków z odrodzoną Polską. Niektórych spośród tych księży użyto w czasie Pierwszego Kongresu Pokojowego do ataków na Ojca Świętego. Musimy uważać tego rodzaju metody za tragiczny objaw wytworzonych warunków. Czyż bowiem zasługuje na szacunek żołnierz znieważający swego dowódcę? Osoby, które pozwoliły się użyć do tego rodzaju ataków, muszą być surowo ocenione przez swych przełożonych. Pod żadnym zaś warunkiem osoby te nie mogą służyć na wzór dla księży, jak mają wypełniać obowiązki wobec odrodzonej Polski. […]

12 września

Gazety są codziennie przepełnione wyjaśnianiem narodowi, że spis ludności to nic groźnego. Dla uspokojenia opinii powołują się nawet na dawne spisy ludności sprzed wojny. Nie wyjaśniają tylko, dlaczego tamte spisy nie wywoływały żadnej paniki, żadnych komentarzy, a jaka panika musi być przy tym spisie, skoro rząd tak się tłumaczy, wyjaśnia, perswaduje. Swoją drogą trzeba przyznać, że społeczeństwo zachowuje się histerycznie. Mimo że w obwieszczeniach dokładnie wyszczególniono, co podlega spisowi, uwierzono maniacko plotce, że spisywane będą rzeczy osobiste – ubrania, bielizna, meble. Że spisywany żywy inwentarz będzie odbierany na kołchozy etc. Zwłaszcza chłopi ulegli zupełnej psychozie, chowają koszule i gacie, wyprzedają inwentarz etc. Taki oto monstrualny kapitał nieufności zarobił sobie rząd Bieruta przez pięć lat swoich praktyk. [...] 

Dziś około 9 rano przyszedł komisarz spisu ludności, wszystko trwało pięć minut, jak zastrzyk.

Warszawa. 3 grudnia 

Jestem narzeczoną J. M., który w 1948 został przez sąd wojskowy skazany na 5 lat więzienia za nielegalne posiadanie broni. 

Obywatelu Prezydencie  - wiem, że wyrok był słuszny, gdyż jako 21-letni wówczas młodzieniec powinien był wiedzieć, że tego czynić nie wolno. Ale wierzaj mi Obywatelu Prezydencie, że on zrobił to ze zwyczajnej głupoty, chcąc pozować na odważnego, i nie miał poza tym żadnych innych celów. 

Dzisiaj po dwóch latach kary zmądrzał, zrozumiał i chciałby naprawić swój błąd przez sumienną i rzetelną pracę dla dobra Polski Ludowej. 

Obywatelu Prezydencie – kocham go bardzo i bardzo dobrze znam. Podaruj mu resztę kary, pozwól nam pobrać się, pozwól nam być szczęśliwymi, pracować i uczyć się, a całym naszym życiem dowiedziemy Ci Obywatelu Prezydencie, że zasłużyliśmy na Twą łaskę. Będziemy pracować ze wszystkich sił, aby być wzorem dla innych, aby być godnymi miana obywateli naszej wielkiej Ojczyzny Ludowej. 

Dotychczas w szkole uczono nas szanować Ciebie za Twoje bohaterskie życie dla dobra klasy robotniczej. Odtąd, oboje będziemy Cię kochać i czcić jak Ojca dobrego, który zrozumiał, że młody może popełnić błędy, i dlatego podarował i uwierzył. 

Obywatelu Prezydencie zlituj się nad nim i nade mną. Od Ciebie zależy nasza szczęśliwa przyszłość. 

Od chwili wysłania tego listu będę liczyła dni i godziny do Twojej odpowiedzi, bo wiem, że Ty nie odmówisz.

Bytom, 7 stycznia

Zwracam się z gorącą prośbą do Obywatela Prezydenta o darowanie mi kary, którą odbywam w Więzieniu Karno-Śledczym we Wrocławiu. [...]

Po objęciu stanowiska Szefa PUBP w Jaworze zauważyłem, że niektórzy pracownicy innych jaworskich urzędów jak: były starosta H. K., były burmistrz S. G. i inni – byli w stosunku do mnie nieprzychylnie ustosunkowani. Powodem tego był fakt, że na moje polecenie Komisja Specjalna aresztowała 10 osób za popełnione przez nich nadużycia w Cukrowni Jawor. Osoby te skazane zostały na kary więzienia od 3 do 12 lat.

W tym czasie wszyscy wyżsi urzędnicy jaworscy, zajmujący kierownicze stanowiska posiadali plantacje buraków. Do osób takich należał również poprzedni Szef PUBP w Jaworze i Naczelnik Więzienia Z. P., który to dawał administratorowi majątku więziennego C. Z. (a zarazem swemu kumowi) więźniów w ilości do 50 ludzi, którzy za bardzo małą opłatą pracowali na plantacjach buraczanych powyższych osób. 

Urzędnicy ci starający się mnie utrącić – pisali różne anonimy i pisma prowokacyjne, aby w ten sposób ukarać mnie za wykrycie ich nadużyć. [...]

W akcie oskarżenia przedstawiono mi zarzuty o popełnienie wielu przestępstw, do których się przyznałem; jednak przedstawiono mi również wiele zarzutów przestępstw, co do których nie przyznaję się. 

Miałem rzekomo uderzyć funkcjonariusza MO, którego nie uderzyłem. [...]

Odpowiadam również za to, że przywłaszczyłem sobie kręgle z restauracji we wsi R. Pragnę wyjaśnić, że swego czasu Komendant Posterunku MO w Jaworze J. J. Oświadczył mi, że w porozumieniu z restauratorem weźmie kręgle od niego i w ten sposób jego funkcjonariusze będą mogli korzystać z kręgielni, która dotąd była w restauracji. Po Święcie Ludowym razem z J. J. I jeszcze jednym funkcjonariuszem UB pojechaliśmy do wspomnianej restauracji, gdzie poleciłem mojemu człowiekowi wziąć kręgle jako wzór. 

Ponadto posądzono mnie o przywłaszczenie sobie kwoty 50 tys. zł zabranych zatrzymanemu administratorowi majątku więziennego C. Z. Zeznał on, że stało się to na korytarzu, gdzie był sam, co nie jest prawdą, gdyż jako zatrzymany nie mógł być sam na korytarzu. [...]

W akcie oskarżenia przedstawiono mi wiele innych zarzutów, których już jednak nie pamiętam. Zaznaczam, że do win, które popełniłem, przyznałem się bez żadnych wykrętów. Chciałbym jednak dodać, że nie miałem łatwego życia: miałem bardzo odpowiedzialne stanowisko, nikt mi nie pomagał, nie odpowiadano na moje prośby i raporty, przelewałem krew i utraciłem zdrowie – to wszystko wpłynęło na fakt, że przestałem panować nad sobą, zacząłem pić i dopuściłem się do popełnienia przestępstwa. Nie wynikały one jednak ze złej woli. Proszę mi wierzyć, że oddałem z siebie wszystko, co mogłem dla Odbudowy Polski Ludowej i dla Budowy Socjalizmu.

[...]

Po częściowym opisie przestępstw popełnionych i niepopełnionych – zwracam się po raz drugi do Obywatela Prezydenta R. P. z prośbą o darowanie kary, którą odbywam od 9 XI 1950 r.

Ze swej strony przyrzekam uroczyście przyczynić się do wykuwania Planu 6-letniego i do Budowy Socjalizmu, żeby Partia i Rząd Ludowy byli zadowoleni z mojej pracy, i abym dalej mógł nosić znaczek partyjny, który został mi odebrany w więzieniu. 

Wrocław, 18 stycznia

Skazana zostałam za propagandę antybolszewicką na 4 lata więzienia. Wyrok został oparty na sprzecznych zeznaniach świadków. Świadkowie działali z namowy B. S., który pełnił funkcję woźnego szkolnego, był miejscowym sekretarzem partyjnym i zastępcą komendanta ORMO – pałającego do mnie nienawiścią za zdemaskowanie jego działalności demoralizującej, i za moje starania w Inspektoracie, celem usunięcia go ze szkoły. Do winy nie poczuwam się, gdyż nigdy nie działałam ani na szkodę Państwa, ani też Związku Radzieckiego, gdyż uważałam, że moim obowiązkiem jest podporządkować się racji stanu.

Z radością powitałam słowa Pana Ministra Finansów Hilarego Minca, który w swoim ostatnim referacie opublikowanym w prasie oznajmił, że na terenie Śląska zostały ograniczone niezdrowe tendencje do zastępowania organizacji państwowych i gospodarczych przez organizacje partyjne, i podważanie zasady jednoosobowego kierownictwa. Uległam właśnie przemocy takiej ingerencji. [...]

Uprzejmie proszę Pana Prezydenta o skorzystanie z prawa łaski i darowanie mi kary oraz przywrócenie praw obywatelskich.

Fordon, 9 marca 

Proszę gorąco Obywatela Prezydenta jak ojca, którego nie mam już od 10 lat – o zrzucenie mi pół roku z mojej kary. Wtedy wiedziałbym, że nie jestem wyrzutkiem społeczeństwa, a byłbym z tą myślą, że mam podaną rękę i inaczej wychodziło by mi się na wolność. W 1945 r. znalazłem się w otoczeniu złych ludzi. Przyszło to pieruństwo, gdzieś z łódzkiego województwa. Byli to ludzie wykolejeni, zdemoralizowani i źle ustosunkowani do ZSRR. Nie zależało im na życiu. Ja właśnie stałem się ofiarą tej głupiej, wściekłej bandy. [...] Myślałem, że będzie prawdą to co oni mi naopowiadali, a ponadto nie znałem obecnej Rzeczywistości, bo i skąd? W naszych stronach w 1945 r. nie było jeszcze żadnej partii, żadnego uświadomienia. Każdy wie, jak nas w szkole za sanacji uczyli. [...]

Przez 5 lat pobytu w więzieniu miałem możność poznać obecną rzeczywistość. Wiem już co dobre, a co złe. Wiem na czym polega życie człowieka. Rozumiem też, że za mój czyn dotknęła mnie ręka sprawiedliwości.

Proszę Obywatela Prezydenta o przychylne rozpatrzenie mojej prośby. 

Potulice, 13 marca

Obywatelu Prezydencie! Pamiętasz zapewne Polskę sanacyjną i chłopa biednego, który żył z pól hektara ziemi, i z tego musiał wyżywić całą swoją rodzinę. Żył on w biedzie i nędzy, bo Polska sanacyjna nie pozwoliła mu się kształcić, a gdy dorósł, nie dała mu pracy. Licząc na Twoją mądrość, którą odznaczyłeś się jako najwierniejszy syn Polski Ludowej – ośmielam Ci się przypomnieć barbarzyńskie mordy, których dokonywali najeźdźcy faszystowsko-hitlerowscy. W te to dni właśnie mąż mój padł ofiarą losu i został skazany na długą niewolę, gdzie stracił 75% swego zdrowia. 

[...]

Wybacz mi najdostojniejszy i najczulszy z ludzi moją słabość, miej wzgląd na mojego męża i na moje dzieci, których mam 3 synów, a jeden z nich to wcale jeszcze ojca swego nie zna. Pozwól mu poznać swego ojca!

Drogi Obywatelu Prezydencie – z krwawiącym sercem błagam Cię o litość i o darowanie memu mężowi reszty kary. 

Nysa, 15 kwietnia

Naj­po­kor­niej­sza proś­ba o Ła­skę

Z po­wo­dzi łez i prze­pa­ści na­sze­go bólu we­wnę­trz­ne­go pod­no­si­my nasz głos nie­śmia­ły aż do Gło­wy Pań­stwa, bła­ga­jąc niewymow­nie żar­li­wie o Ra­tu­nek dla na­sze­go sy­na, Ja­na Kę­py, który za de­zer­cję z Woj­ska i prze­kro­cze­nie gra­ni­cy czechosłowac­kiej, zo­stał 17 ma­ja 1951 przez Sąd Woj­sko­wy w Gli­wi­cach ska­za­ny na śmierć.

[...] Syn nasz jest mło­dzień­cem do­bre­go ser­ca i buj­ne­go tem­pe­ra­men­tu, a na buj­nej ro­li ła­two chwa­sty i ziel­ska wyrasta­ją. Niech do­tych­cza­so­we, dru­zgo­czą­ce przej­ścia i wię­zie­nie po­słu­żą mu za na­ucz­kę na za­wsze, a Ty, Najdostojniej­szy Oby­wa­te­lu Pre­zy­den­cie, racz ła­ska­wie uchy­lić wy­rok śmier­ci.

Skor­czy­ce, 21 ma­ja

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu z dnia 16 XII 1946 r. zostałem skazany na 15 lat więzienia. Na podstawie amnestii z 1947 r. wyrok mój został złagodzony do 10 lat. W związku z powyższym zostało mi do odsiedzenia 4 lata i 6 miesięcy. Podczas mego przebywania w więzieniu nie byłem ani razu karany dyscyplinarnie. Ze względu na to zwracam się do Obywatela Prezydenta o łaskawe darowanie mi reszty kary. Przez to, że moi rodzice zamieszkują w NRD to z otrzymanych do nich listów zorientowany jestem, że w NRD jest dobrobyt, istnieje możliwość kształcenia się, i możliwość awansu społecznego ludzi prostych. Jedynym moim marzeniem jest kształcić się dla dobra klasy robotniczej, co jest możliwe tylko w NRD, gdzie został z korzeniami wyrwany faszyzm i pruski militaryzm, jak również na zawsze zlikwidowany wyzysk człowieka przez człowieka. 

Nowogard, 15 lipca

Proszę w dniu jubileuszowym mego brata Feliksa Dzierżyńskiego o uwzględnienie jedynej naszej – mojej i siostry Aldony – prośby a mianowicie prośby o ulżenie losu bratankowi mej żony Władysławowi Nowickiemu synowi Aleksandra, odbywającemu dożywotnią karę więzienia w Rawiczu. Nowicki już odsiedział cztery lata.

20 lipca

Obywatelu Prezydencie! Decyzją Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu zostałam skazana na 7 lat więzienia za udział w nielegalnej organizacji. 

W więzieniu siedzę już ponad rok i miałam czas, aby przejrzeć swoją przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Dziś w pełni zdaję sobie sprawę z tego, co zrobiłam, i przyznaję, że wyrok był słuszny, i kara ta należała mi się. Dziś rozumiem, że w Polsce Ludowej nie może być ludzi, którzy są wrogami naszego ustroju, a jeżeli są, to muszą być izolowani od społeczeństwa, i tak też stało się ze mną.

[...]

Mam lat 18, rok temu mając lat 17 byłam młodą i niedoświadczoną dziewczyną, nie znającą zdobyczy socjalizmu i walki klasowej całego Narodu Polskiego. I tą moją nieświadomość wykorzystał P. G., aby oderwać mnie od życia, aby złamać moją przyszłość, aby mnie i moją rodzinę pogrążyć w hańbie, rozpaczy i szaleństwie. 

Obywatelu Prezydencie, siedząc w więzieniu w zupełności zrozumiałam swój błąd, zdałam sobie sprawę z tego, że postąpiłam źle, i jedynym moim marzeniem jest naprawić to, co zrobiłam. Jedynym moim celem w życiu jest to, aby moją pracą dla Polski Ludowej naprawić krzywdę, jaką jej wyrządziłam, i dlatego zwracam się do Was Obywatelu Prezydencie z prośbą, która krzyczy z dna mojego serca. Puśćcie mnie z powrotem do Narodu! [...] Pozwólcie mi demaskować na każdym kroku wroga! Tego wroga, który uczynił mnie nieszczęśliwą, który złamał moje serce. 

Wrocław, 20 września

Przez cały okres pracy od dni wyzwolenia starałem się jak najwydatniej pracować dla dobra Polski Ludowej. Zarówno w stisunku do kolegów w pracy, jak i do młodzieży starałem się jak najlepiej spożytkować swoją wiedzę i doświadczenie – nadrobić z nawiązką błędy i szkody wyrządzone w przeszłości. Pracuję nieustannie nad samym sobą celem uzupełnienia braków wiedzy i pełnego opanowania nowoczesnej nauki Marsizmu-Leninizmu-Stalinizmu. Pomocnem mi tu było zwłaszcza zeszłoroczne konwersatorium zorganizowane w Warszawie przez Ministerstwo Szkół Wyższych i Nauki. Wśród młodzieży szerzyłem kult Wielkich Wodzów Rewolucji. [...] Usłyszałem również szereg ciepłych słów uznania za biblioteczną wystawę pism Stalina, którą wspólnie z żoną urządziliśmy w Uczelni z okazji 70-ej rocznicy urodzin Wielkiego Wodza Światowego Proletariatu. W pracy społecznej staram się wyprzedzić innych: widząc obecnie jasno perspektywy rozwojowe Polski z najgłębszym przekonaniem biorę czynny udział  w Ruchu Obrońców Pokoju [...]. Swoją czwórkę dzieci wychowuję na prawych obywateli Polski Ludowej. Obie córeczki są w szkole przodownicami pracy [...].

To też była ciosem dla mnie i dla dzieci odmowa ze strony Ministerstwa Szkół Wyższych i Nauki, bez umotywowania, zawarcia ze mną umowy na bieżący rok akademicki. Dyrektor Departamentu Kadr dał do zrozumienia, że Ministerstwo nie życzy sobie mojego kontaktu z młodzieżą natomiast nie stawia żadnych przeszkód odnośnie pracy naukowej. Pragnąc nadal działać w charakterze pracownika nauki zwróciłem się z podaniem o przyjęcie mnie do Archiwum Państwowego w Szczecinie. [...] od 6 z górą tygodni nie otrzymałem odpowiedzi. Pozostaję w ten sposób od początku września bez pracy. Środki utrzymania rodziny zdobywam zarobkując oprowadzaniem wycieczek PTTK po Szczecinie i okolicach oraz wyprzedając książki.

[...]

Pragnę najwydatniej pracować w dziedzinie, która mi jest droga w pracy naukowej, oświatowej lub na odcinku budowania kultury.

Zdaję sobie sprawę, że moja przeszłość musi budzić zastrzeżenia i stawiać znak zapytania odnośnie zaufania do mojej osoby. Pragnę jednak zyskać zaufanie [...].

Jaki mogę dać dowód swojej szczerości?

Chyba ten, że nie widzę inaczej szczęścia swoich dzieci, jak w rozwijającej się  w pokoju Socjalistycznej Ojczyźnie.

Szczecin, 23 września

Dnia 27 IX 1950 r. zostałam wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu skazana na 5 lat więzienia. Mając lat 16 zapoznałam się z jednym chłopakiem, w którym po pewnym czasie zakochałam się, nie wiedząc jednak o tym, że ten należał do nielegalnej organizacji. Po pewnym czasie zaproponował mi, ażebym się zapisała do tej organizacji. O mojej z nim znajomości, jak też o jego propozycji ażebym zapisała się do nielegalnej organizacji, byłam na tyle głupia i niedoświadczona, że nie zwierzyłam się z tego moim rodzicom. Również nie zawiadomiłam o tym żadnej władzy o zaistnieniu takowej organizacji na naszym terenie. Dziś, z powodu mojej nieświadomości znajduję się w więzieniu. [...]

Obywatelu Prezydencie! Bardzo proszę o to, ażebym mogła się odwdzięczyć swojej Ojczyźnie za krzywdy jej wyrządzone. Puśćcie mnie na wolność! Żebym mogła demaskować tych, za których cierpię. Wierzę Obywatelu Prezydencie – Ojcze polskich dzieci, że prośba moja zostanie wysłuchana. 

Wrocław, 7 października 

Ja, niżej podpisana udaję się do Naszego Pierwszego Obywatela Polski Ludowej i Opiekuna sprawiedliwego i wyrozumiałego z wielką prośbą w sprawie mojego syna, w sprawie, której ja pojąć ani zrozumieć nie mogę. 

[...]

Oto spada na nas wielkie nieszczęście – syn nasz zostaje zatrzymany za przestępstwo i skazany na 6 lat więzienia. 

Obywatelu Prezydencie Nasz! Moje dziecko tak pokarane! On był tak daleko ode mnie i ja nie wiem czyim wpływom on uległ. Byłam pewna, że jest pod dobrą opieką. Teraz płaczę i dręczę się myślą jaka będzie przyszłość mojego dziecka. [...] Obecnie przebywa on w Jaworznie. Będąc tam widziałam, że Sprawiedliwy Rząd Naszej Polski Ludowej nie chce jego zguby. Syn pracuje tam i wraca do dawnego wyglądu. Ale jaka jest dla mnie z tego pociecha? [...]

Jeżeli mój syn zawinił, to chyba dziś bardzo tego żałuje. Jestem pewna, że już tylko ten ból, który rodzicom sprawił, będzie dla niego nauką, jak ma dalej postępować w życiu. Proszę gorąco Obywatela Prezydenta, żeby mnie pocieszył w tym wielkim nieszczęściu i okazał nam swoją łaskę i opiekę, a mocą swoją ułaskawił swojego syna. 

Międzyrzec Podlaski, 6 stycznia

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu z dnia 29 III 1949 r. zostałem skazany z art. 259 & 1 na karę śmierci. Prezydent RP skorzystał z prawa łaski zamieniając mi ją na karę dożywotniego więzienia. Karę powyższą odbywam od dnia 2 II 1949 r. zwracam się z prośbą do Obywatela Prezydenta o złagodzenie tak surowej kary, która nie daje mi możliwości naprawienia wyrządzonego zła i powrotu do starych rodziców, względem których mam do spełnienia poważny dług wdzięczności. 

[...]

Po zakończeniu działań wojennych, jako obywatel Związku Radzieckiego zostałem powołany do odbycia czynnej służby wojskowej w szeregach Armii Radzieckiej stacjonującej w strefie wschodniej byłych ziem hitlerowskich. Nieodpowiedni wpływ środowiska stał się powodem samowolnego rozwiązania stosunku służbowego z moją jednostką wojskową. Wpływ ten pogłębił się z biegiem czasu, wyrazem czego jest popełnione przestępstwo i kara, którą odbywam. 

Mając za sobą pewien balast wyrzeczeń przy jednoczesnym 3-letnim okresie pobytu w więzieniu – zdałem sobie już sprawę ze swego postępowania i należycie je oceniłem jako rzecz karygodną, niską i pozbawioną najmniejszej godności, a pełną ohydy. [...] Jestem głęboko przekonany, że już nigdy nie wróciłbym na śliską drogę występku, a za to uczyniłbym wszystko, aby zrehabilitować się przed moją wielką Ojczyzną – Związkiem Radzieckim, jak również wobec Polski Ludowej, na ziemiach której zaistniało moje przestępstwo. 

Racibórz, 23 stycznia

Towarzyszu Prezydencie, czytając gazety i słuchając radia o wielkich zobowiązaniach naszego społeczeństwa z okazji zbliżającego się dnia Waszych Urodzin rozumiem, jak bardzo Was upewnić chcą wszystkie serca robotnicze o swojej wierności i umiłowaniu Was.

Ja jestem gospodynią domową i pragnę z całego serca złożyć Wam Towarzyszu Prezydencie jak najszczersze życzenia, a na zobowiązanie podejmuję się, ażeby lekarz w obecności świadków obciął mi moją lewą rękę przy ramieniu, może to moje zobowiązanie choć w małym stopniu przyczyni się do śmiertelnego zakrztuszenia posttrumanowców i samego Trumana, niech się jeszcze raz przekonają, że my matki i kobiety, Polki jesteśmy zdolne do poświęceń za cenę utrzymania pokoju i zapewnienia jeszcze jaśniejszej przyszłości naszym dzieciom i nie dopuścimy, ażeby na naszej spokojnej ziemi i odbudowującej się Ojczyźnie miała się toczyć trumanowska wojna o dolara.

Przy dokonaniu mego zobowiązania mógłby być naocznym świadkiem amerykański przedstawiciel, ażeby był pewny, że to jest fakt. Towarzyszu Prezydencie, po przeprowadzeniu tej operacji będę dalej wykonywała swoje czynności bez trudności, już próbowałam pracować jedną ręką, będzie wszystko szło sprawnie, mój mąż i moi synowie nie będą odczuwali jakichkolwiek niedociągnięć.

Szczecin, 17 marca

Jesteśmy Ci ukochany Towarzyszu Prezydencie szczególnie wdzięczni za troskliwą i serdeczną opiekę, jaką otaczasz kulturę polską. Twoje wskazania są dla nas zawsze najcenniejszym drogowskazem, pozwalają lepiej zrozumieć rolę i zadania sztuki polskiej walczącej o pokój i postęp. Pragniemy uczcić sześćdziesiątą rocznicę Twych urodzin, jak również zbliżające się święto 1 maja opracowaniem i ponadplanowym wystawieniem klasycznej sztuki politycznej z okresu Oświecenia – Powrotu posła J[uliana] U[rsyna] Niemcewicza na scenie fabryki traktorów „Ursus”.

Warszawa, 18 marca 

Drogi Panie Prezydencie!

[...] 

Data Twych urodzin, odświeżyła we mnie dowody wielkiej życzliwości, jaką raczyłeś mi tylokrotnie okazać. I tę materialną pomoc, jaką, nie proszony, jedynie kierując się odruchem szlachetnego serca, raczyłeś mi udzielić, kiedy wybierałem się do Ameryki celem zebrania funduszów na odbudowę kościoła Św. Krzyża za Twe pismo polecające misję tę moją opiece placówek polskich za granicą, a która mi się tylekrotnie niezmiernie przydała [...].

Te wspomnienia napełniają mnie zawsze najgłębszą wdzięcznością i nigdy nie zapomnę Drogi Panie Prezydencie, złożyć Ci najwdzięczniejsze życzenia, by spełniły się wszelkie szlachetne pragnienia Twego serca. I choć, z Twego punktu patrzenia na życie, może Ci nie będzie o to chodzić, jednak zapewniam, że modlę się do Pana Boga o wszelką dla Ciebie, Drogi Panie Prezydencie, pomyślność, bo to dziś jedyny objaw wdzięczności, na jaki się zdobyć mogę, za wszystko, co dobrego od Ciebie doznałem. 

Warszawa, 17 kwietnia

W piątek, 18 kwietnia, otrzymawszy zaproszenie do Rady Państwa na urodzinowe przyjęcie dla Bieruta i gdy Modzelewska zadzwoniła proponując mi, że zabiorą mnie tam autem, pojechałam z nimi zobaczyć tę galówkę. Zastanawiam się, dlaczego partia tak fetuje tę 60 rocznicę jego urodzin – gazety dotąd jeszcze ogłaszają listy „narodu” i „urodzinowe zobowiązania” (sentymentalna wierszowana laurka Iwaszkiewicza, pisarze i dziennikarze prześcigają się w panegirykach) – ja nie pisnęłam i nigdy nigdzie na żadne zaproszenia nie chodzę, więc myślę sobie – pójdę. Pamiętam, jaki niesmak budziło to w nas, gdy takie same hopki urządzano z imieninami Piłsudskiego.

Gmach Rady Państwa (chyba dawny GISZ) urządzony jest teraz wspaniale i ma tylko ten błąd, że wielkie sale reprezentacyjne są aż na trzecim piętrze, a nie ma windy. Szczegóły wnętrza w bardzo dobrym smaku, dekoracja kwiatowa feeryczna. Po monumentalnych schodach sunął tłum szary, brzydki, biednie i wulgarnie poprzyodziewany. Perkalikowe suknie w kwiatki, kolorowe koszule, wyszarzane marynarki, perkate nosy, mysie ogonki zwinięte w tyle głowy, zmęczone, spracowane

Makieta Pałacu Kultury w pochodzie pierwszomajowym w 1952 r. To nie zaspokajało potrzeby piękna, ale to mi się podobało. To było nowe piękno prostych szarych ludzi wprowadzonych na najwyższe salony Państwa. Bierut stał w pustej sali z dekoracją biało-czerwoną, stał na dywaniku i przyjmował życzenia. Mistrze ceremonii kierowali część tłumu na boki, zapewne, żeby oszczędzić solenizantowi nadmiaru uścisków dłoni. Ponieważ przyjechałam z Modzelewskimi, z nimi też się trzymałam [...].

Modzelewski pokręcił się i oznajmił, że „prezydent i wszystkie ważne osoby są o pół piętra niżej”. „Chodźmy – powiedział – do tego high life’u”. Zeszliśmy. W samej rzeczy w tych niższych salonach było już inne towarzystwo. Były już i wieczorowe powłóczyste suknie dam, niektóre bardzo bogate, i staranniejsze toalety panów, i dużo galowych mundurów, m.in. złotem szyte czarne mundury ambasady sowieckiej. Tu i ówdzie słychać było cudzoziemskie języki, rosyjski i francuski, dominował rosyjski. Stoły tak samo uginały się pod jedzeniem, jeszcze lepszym i wytworniejszym. Tak oto społeczeństwo dążące do bezklasowości „rozwarstwia się” w sposób nieuchronny. Do blasku nowego high life’u przylgnęła oczywiście cała nasza śmietanka „sfer artystycznych”. W tych dopiero salonach zobaczyłam Iwaszkiewicza, Putramenta, Kruczkowskiego, Elżunię, Wyrzyka, Wołłejkę (Chopin z filmu) i in.

Modzelewscy mnie zapytali, czy nie mam nic przeciw temu, żeby „być przedstawioną” Bierutowi. Co można na takie pytanie odpowiedzieć, kiedy się już weszło w kabałę? „Proszę bardzo”. Ale Bierut był otoczony architektami mającymi budować ów Pałac Nauki i Kultury. Gdyśmy wreszcie do niego dotarli, zanim jeszcze zdążyłam usta otworzyć, zaczął mówić trzymając moją rękę w swojej, ogromnej jak narzędzie: „Bardzo się cieszę, że mogę odnowić z panią znajomość sprzed czterdziestu lat”. Wiedząc, że za młodu wychowywał się u Papiewskich w Lublinie, bąknęłam: „Chyba w Lublinie?” – „Tak, pani mnie nie pamięta, ale ja panią dobrze pamiętam”. Ja znowu: „To tak dawno i byliśmy tacy młodzi” (a w istocie rzeczy nigdy żadnego Bieruta w Lublinie nie poznałam). Na co Bierut: „Tak, pani była młoda, oczkami strzelała pani do chłopców”. Tu już wpadam w ten ton i mówię: „No, i chłopcy do mnie”. „Tak, tak, ja się też podsuwałem, ale pani była taka otoczona, więc bez powodzenia. A od tego czasu znałem już panią tylko z książek.” „To – mówię – może jest najważniejsza znajomość z pisarzem. Osoba jest zawsze mniej interesująca.” – „A nie, nie, przyjemnie jest poznać i osobę.” Na tym skończyła się moja jedyna rozmowa z kimś ze świata naszych dzisiejszych władz najwyższych. 

Warszawa, 18 kwietnia

Obywatelu Prezydencie!

Mimo złożonych życzeń razem z członkami Rady Państwa  i Rady Ministrów pragnę jeszcze od siebie osobiście, jak każdego roku, złożyć Ob. Prezydentowi w rocznicę 60-lecia urodzin moje szczere i głębokie życzenia dalszej pracy dla Polski Ludowej i szczęścia mas pracujących. 

Danym mi było przez kilka lat współpracować z Ob. Prezydentem, patrzyłem z bliska na Jego niezmordowaną syzyfową pracę – i jest potrzebą mego serca – w ten dzień, kiedy cała Polska składa wyrazy hołdu, wyrazić moje skromne, ale zawsze gorące i niezmienne uczucia dla osoby Obywatela Prezydenta. 

Warszawa, 18 kwietnia

Kochany Prezydencie! 

[...]

Życie swe poświęcasz dla Ojczyzny drogiej, kochasz ją serdecznie i bronisz przed wrogiem. Więc prosimy szczerze wypuść nam naszego tatusia, co w więzieniu siedzi, niech nie płacze już mamusia, niech się cieszą dzieci. 

Ja Marylka mam 7 lat, Ala 6 lat, Benia 5 lat. 

Kochany Prezydencie.

Ja matka tych dzieci składam Ci serdeczne życzenie na tą 60-tą [sic!] rocznicę Twoich urodzin. Życzę Ci Kochany Prezydencie wszystkiego najlepszego i długiego życia. 

Jak ojca swego błagam o zmiłowanie. Wiem, że mój mąż źle uczynił. Mam nadzieję, że będzie w przyszłości dobrym obywatelem i będzie dobrze służył i dopomagał Polsce Ludowej. [...]

Mąż mój siedzi już w więzieniu 3 lata i 4 miesiące. Karę odbywa we Wrocławiu przy ul. Kleczkowskiej. Mąż mój posiadał broń i dlatego siedzi w więzieniu, ma karę 6 lat.

Kochany Prezydencie! Jeżeli widzisz, że za to mógłby być zwolniony, to proszę gorąco o darowanie mu reszty kary. Przez to będziemy mogli oboje pracować i zobowiązujemy się w 100% odstawić trzodę chlewną. 

Powiat Krotoszyn, 10 maja

Wnoszę w historyczną godzinę urodzin Pierwszego i Najdostojniejszego Obywatela, który lat 60 ukończył i wkroczył w progi Polski Ludowej na mocy Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, która zapewnia pokój narodowi polskiemu.

Ja, żona i matka dwojga nieletnich dzieci, które mąż pragnął wychować na uczciwych i pożytecznych obywateli Państwa Ludowego – proszę o wysłuchanie mej prośby.

Mąż mój pochodzi z rodziny bardzo biednej i robotniczej. Za byłej okupacji niemieckiej wiele wycierpiał i stracił zdrowie. Dotąd nie był karany sądownie ani administracyjnie. Cieszył się najlepszą opinią i nieskazitelną czcią wśród miejscowego społeczeństwa. Mąż obecnie składa swój młody żywot w murach więziennych nie z jego winy, lecz z winy P., gdyż mąż działał całkowicie nieświadomie i wina jego z prawnego punktu nie powinna być w ogóle brana pod uwagę.

[...]

Najdostojniejszy Obywatelu Prezydencie, Czcigodny oraz Dobry Ojcze Narodu Polskiego – uciekam się do Twojej łaski, by w historyczną godzinę urodzin projektu konstytucji oraz nieprzebrzmiałego echa święta pierwszomajowego – raczył ułaskawić drogiego mi męża i ojca moich dzieci.

Świdnica, 17 maja

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu, na jego sesji wyjazdowej w Złotoryi, mąż mój J. R. jako strażnik Ośrodka Pracy w Wilkowie, skazany został na trzy i pół roku więzienia. Skazano go 23 stycznia 1953 r. za to, że w czasie pełnienia służby w nocy ośmiu więźniów odebrało mu broń i uciekło. Karę więzienia odbywa od dnia 23 września 1951 r. w więzieniu przy ul. Kleczkowskiej we Wrocławiu. 

Ja, jako jego żona proszę Obywatela Prezydenta o ułaskawienie i darowanie mu odbywania reszty kary.

Prośbę swą motywuję tym, że:

1. Mąż mój jest robotnikiem rolnym i posiada zaledwie dwie klasy szkoły powszechnej,

2. Służbę strażnika pełnił stosunkowo krótko, bo zaledwie od trzech miesięcy przed tym wydarzeniem,

3. Jest chory i dalsze jego pozostawienie w więzieniu grozi mu śmiercią.

4. Zdrowie stracił na wojnie z hitlerowskim najeźdźcą, gdyż w roku 1941 został powołany z Buczacza, woj. tarnopolskie, do Armii Czerwonej i jako żołnierz radziecki walczył w obronie Stalingradu, skąd wzięty do niewoli niemieckiej został sponiewierany przez zbirów hitlerowskich, którzy do reszty odebrali mu zdrowie. 

Złotoryja, 8 lipca 

Najdostojniejszy Obywatelu Prezydencie i droga mi Ojczyzno Ludowa – zwracam się do Was w tym tak uroczystym dniu 60-tych urodzin Drogiego Prezydenta, który pracą, walką i czynem wyzwolił polski lud robotniczy z jarzma faszyzmu hitlerowskiego. 

Pozdrawiam Was również na uroczystości Wielkiego Dnia 22 lipca, który w powiązaniu z Wielką Konstytucją PRL, zapewnia narodowi dobrobyt, pokój i równouprawnienie. 

[...]

Proszę o ułaskawienie jedynego mojego żywiciela Edwarda K., który wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu z listopada 1950 r. skazany został na 13 lat więzienia. Było podejrzenie, że należał do nielegalnej organizacji. 

[...]

Największym nieszczęściem syna było to, że zbrodnicze elementy wplątały go w swoje komórki nielegalnej organizacji i w ten sposób syn przez rok pełnił poniżającą funkcję członka ohydnej komórki.

Czyn jego powinien być jednak usprawiedliwiony, gdyż dotychczas nie był karany sądownie, ani też administracyjnie. Ponadto wśród miejscowego społeczeństwa i organów bezpieczeństwa publicznego – cieszył się zawsze najlepszą opinią, nieskazitelną czcią i godnością. 

W największe nieszczęście wpadł z powodu podłości ludzi, którzy tylko czekali na zdradę Ludowej Ojczyzny. 

Najdostojniejszy Obywatelu Prezydencie i Dobry Ojcze Narodu Polskiego – błagam o ułaskawienie mojego syna; zapewniam Cię, że po opuszczeniu więzienia syn mój będzie gorliwie i wiernie pracował na pożytek nasz i chlubę Ojczyzny Ludowej.

Woj. wrocławskie, 29 lipca 

Aresztowano mojego 17-letniego syna Józefa. Wiadomość ta poraziła mnie całego, a gdy jeszcze dowiedziałem się, że syn mój należał do jakiejś organizacji, która chciała burzyć to, co my budujemy, powiedziałem: to nie syn, gdy w ojca rzuca kamieniem, nie chcę go też i znać! Nie poszedłem też na rozprawę, na której dostał zasłużoną karę piętnastu lat więzienia. Od tego czasu mija dwa lata. Długo myślałem nad tym i dziś jestem przekonany, że syn mój nie jest taki zły. Przecież to ja go w końcu wychowałem, a to, że poszedł na złą drogę, to nie wina jego, ale tych co go obałamucili. Myśl ta nie daje mi dziś spokoju, odbiera siły do dalszej pracy. Dlaczego ja, wiejski biedny wyrobnik, jestem tak przez los pokiwany?

Obywatelu Prezydencie! Z gazet dowiedziałem się o Waszym pochodzeniu, co dodało mnie otuchy, bo tylko ten potrafi mnie zrozumieć, kto sam żył w nędzy i widział na własne oczy jak ten biedny chłop na własnych siłach musi iść przez życie. Słyszałem, że piszą do Was Prezydencie listy, że jak ojciec rozstrzygacie sprawy, że błądzącym podajecie życzliwą rękę. Zwracam się i ja do Was Prezydencie z gorącą prośbą o łaskę dla mojego syna, o darowanie mu choć części zawinionej kary. On jest młody i może się jeszcze przydać Polsce Ludowej, a odbyta kara stanie się dla niego i dla mnie nauką, a nie przekreśleniem całego życia. 

Powiat trzebnicki, 5 września

Mąż mój od 1945 r. pracował w Organach Bezpieczeństwa, w których przeszło 5 lat pracował na terenie Białostocczyzny – biorąc czynny udział w walkach przeciwko bandom – sługusom anglo-amerykańskim. Za swą ofiarną pracę w Organach Bezpieczeństwa awansował do stopnia porucznika, był kilkakrotnie nagradzany premiami pieniężnymi, pochwałami itp. Lecz po tylu latach pracy w UB mąż mój zrobił się nerwowym do niemożliwości. Świadczy o tym zajście, za które mąż został ukarany. Obecnie żałuje tego co zrobił. On przecież rwał się do każdej pracy, cieszył się z każdego osiągnięcia – co przyczyniło się do szybszej realizacji Planu 6-letniego. Teraz również pracuje w Zarębie Górnej, powiat Lubań, w Ośrodku Pracy. Jestem jednak pewna, że praca męża na wolności byłaby wydajniejsza. [...]

Prosiłabym bardzo jako żona i matka o zawieszenie, względnie przerwanie drugiej połowy kary. Niech mąż mój Obywatelu Prezydencie skorzysta z Waszej łaski. Wówczas i ja będę mogła więcej z siebie dać dla naszej Partii i dla Ligi Kobiet. Proszę mi wybaczyć jeśli coś jest nie tak napisane, ale ja mogłabym raczej więcej powiedzieć niż napisać, bo nie jestem taka wykształcona. Tym bardziej, że na codzień [sic!] obcuję z robotnicami i chłopkami – posługując się prostym, robociarskim językiem. 

Strzegom, 15 września

Skazano mnie z art. 4 & 1 i art. 16 & 1, za posiadanie broni oraz za utrzymywanie kontaktu z nielegalną organizacją. 

W rzeczywistości jestem winien zarzucanych mi przestępstw, jednak tylko w odniesieniu do pierwszego zarzutu, tj. posiadania broni. Oświadczam kategorycznie, że nie należałem do żadnej organizacji i nigdy nie było mi wiadomym o istnieniu takowej w moich okolicach, i w kręgu moich znajomych. Zaświadczam dalej, że posiadana przeze mnie broń służyła w okresie jej posiadania, tj. w latach 1945–1946, jedynie celom nielegalnego łowiectwa, i nigdy nie istniała nawet koncepcja innego użytkowania i zastosowania posiadanej broni. Broń ta została w czasie okupacji porzucona w mojej miejscowości, i ja wobec chwilowej nieobecności właściwej władzy skorzystałem z tej okazji, by w drodze nielegalnego łowiectwa zapewnić sobie i swojej rodzinie środki żywnościowe. [...] Przestępstwo moje stało się znacznie bardziej poważne w chwili, gdy po objęciu władzy przez organa Państwa Polskiego, nie zdałem posiadanej broni, przez co wszedłem w konflikt z art. 4 & 1 KKWP. 

Postępowanie moje było wynikiem skandalicznej lekkomyślności i nieposzanowania przepisów prawa oraz wojennej demoralizacji. [...] Muszę z całą stanowczością oświadczyć, że nie miałem zamiaru podejmować żadnej działalności politycznej, i w rzeczywistości nie miały miejsca żadne usiłowania w tym kierunku. [...]

Polskie Władze Więzienne zapewniły mi nie tylko humanitarne warunki odbywania kary, ale i wspaniałomyślnie pozwoliły mi kształcić moją świadomość polityczną, umożliwiając mi pracę, naukę języka, korzystanie z biblioteki, oglądanie filmów, co w rezultacie pozwala mi dzisiaj, po prawie siedmiu latach, inaczej patrzeć na świat i życie. 

Wiedząc już dzisiaj jak wspaniałego rozkwitu doznaje moja Ojczyzna – NRD, gdzie żyje moja żona i całą moja rodzina, rozumiem istotę przeobrażeń mojego narodu.

[...] I dlatego zwracam się do Ob. Prezydenta z gorącą i usilną prośbą o ułaskawienie mnie i umożliwienie mi powrotu do życia, rodziny i pracy. 

Goleniów, 5 października

Ja, matka J. W. skazanego wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu, na sesji wyjazdowej w Jeleniej Górze na 13 lat więzienia i pozbawienia praw obywatelskich, błagam Obywatela Prezydenta o złagodzenie kary. 

[...]

Chłopięce lata spędził w okresie okupacji hitlerowskiej, bez żadnej opieki rodzicielskiej, przebywając poza domem w złym otoczeniu, które zupełnie zdeprawowało jego  i tak już zwichnięty umysł. Po wyzwoleniu Polski przez Armię Radziecką, Rząd Polski Ludowej umożliwił mnie danie mu chleba do ręki poprzez ukończenie szkoły i zdobycia zawodu radiomechanika. Lecz i tutaj wpadł w złe towarzystwo. Jako radiomechanik miał możliwość słuchania szczekania radiostacji anglo-amerykańskich, które pchnęły go do tak złych czynów, za które został surowo ukarany. Wiem, że syn mój zasłużył na karę. Jako Polka rozumiem, że podczas gdy klasa pracująca, do której należę, walczy o lepsze jutro, nie może być pobłażania dla jej wrogów. Boli mnie jednak, że to mój syn odsunął się od niej.

Jako matka swego syna zwracam się do Was Prezydencie z bardzo błagalną prośbą, jako do Ojca wszystkich nas, o ojcowski wymiar kary, abym mogła mieć nadzieję, że dziecko moje będzie podporą mej starości. 

Bytom, 29 października 

Obywatel Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej [Bolesław Bierut], decyzją z dnia 7 listopada 1952, nie skorzystał z prawa łaski w stosunku do Sterny Edmunda s. Jana i Półrula Stefana s. Stanisława, skazanych [...] na karę śmierci z utratą praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze oraz przepadkiem mienia na rzecz Skarbu Państwa. [...] Polecam zarządzić bezzwłocznie wykonanie kary śmierci i kar dodatkowych w stosunku do skazanych [...] oraz kary pozbawienia wolności w stosunku do oskarżonego Haponiuka Henryka s. Adama.

Warszawa, 10 listopada

Otóż we środę lub czwartek przed wyborami zjawiły się dwie panie ze Związku z prośbą Zarządu, żebym przybyła na czwartą do Hali Mirowskiej „zająć miejsce w prezydium na spotkaniu ludności z prezydentem Bierutem” [. . .].

Samochód przyszedł już o trzeciej, przyjechał po mnie Antonowicz z naszego biura. „Czemu tak wcześnie?” – pytam. – „A bo potem, wie pani, będzie jechał prezydent. Mogą być trudności z dostaniem się.” Znamienna jest ta ostrożność. Gdy jedzie prezydent tak rzekomo ukochany przez masy, ulice obstawione są policją, ruch wstrzymany. Już w drodze Antonowicz pyta: „Czy pani ma jakieś zaproszenie? Jakąś kartę wstępu?” - „Nie, skąd? Jeszcze nie upłynęła godzina, odkąd zawiadomiliście mnie o tej imprezie. Te panie ze Związku żadnej karty wstępu mi nie przywiozły.”

Do hali wpuszczano wszystkich bez trudności, ale do prezydium – nie i żadne starania nie pomogły. Antonowicz odjechał, a ja nie zdołałam się dostać „do prezydium”. Ale już skoro jestem, chciałam zobaczyć. Usiadłam z boku w którymś ze środkowych rzędów. Pierwszy raz widziałam tak miłe kiedyś, tak barwne od warzyw i owoców hale w ich nowej roli miejsca imprez masowych. Posępne wrażenie. Słabe oświetlenie. Żelazne stropy, ławy w barwie żelaza, wszystko niby gigantyczna widownia ponurego cyrku. Nabita, głowa przy głowie, jak wymoszczona brukiem. Od razu zrozumiałam, że sala spędzona, u nas nikt nie przychodzi na godzinę przed najbardziej nawet atrakcyjnym widowiskiem. Publiczność była też dobrze porozrzucanymi wszędzie grupami wyreżyserowana. Tak że coraz to inna grupa ryczała jakąś pieśń albo skandowała okrzyki, np.:

Na Bie-ru-ta-gło-su-je-my-

Szczęście Polski bu-du-je-my-

Niekiedy coś psuło się w reżyserii, a wtedy kilka grup naraz śpiewało albo skandowało każda co innego. Wytwarzało to kakofonię, jakby knieja wyła, ryczała i szczekała. Śpiewano: „Gdy naród do boju”.. „Na barykady”, a nawet, o zgrozo: „Ja drugoj takoj strany nie znaju, gdie tak wolno dyszyt czełowiek”. Tak siedziałam wśród tego wrzasku i huku prawie półtorej godziny. Było dla mnie w tym wszystkim coś infernalnego. Dante nie przewidział takiej postaci mąk piekielnych. Co pewien czas podnosił się w parterze albo na trybunach smarkacz w oliwkowej koszuli z czerwonym krawatem i krzyczał np.: „Kandydat narodu polskiego, marszałek Rokossowski, niech żyje!”. Sala podchwytywała i skandowała przez parę minut: „Ro-ko-ssowski! Ro-ko-ssowski!”. A ja widziałam takich samych chłopców ginących tysiącami w powstaniu, gdy tenże „kandydat narodu polskiego” stał za Wisłą i patrzył swym martwym sowieckim okiem, jak von dem Bach niszczy Warszawę, a jego „komandiry” pytani przez ludność, czemu nie idą na pomoc Warszawie, odpowiadali: „Eto dipłomacja”. I widziałam oczyma smutnej trzeźwości ten sam i taki sam tłum ryczący i skandujący przed wojną: „Na Kow-no! Na Kow-no!” albo „Za-ol-zie! Za-ol-zie!” i wiedziałam ze zgrozą, że da się on użyć do każdego innego okrzyku, a gdyby doszło do tego, jak mam nadzieję, że nie dojdzie, skandowałby tak samo: „An—ders! An-ders!” I tak samo jak „Na barykady” – śpiewałby:

Andziu, Andziu, wyjdź przed sień

Wróci Anders lada dzień.

I myślałam o tych poetach, co są dziś gwiazdami literatury rządowej, a których nazwiska wymieniano jako tych, co byli anonimowymi autorami antykomunistycznych dwuwierszy na ostatnie przedwojenne wybory. Po przeszło godzinnej torturze czekania na olbrzymią estradę spoza udrapowań (wyłącznie narodowych) zaczęły wpływać poczty sztandarowe. Mnóstwo młodzieży w pstrej mozaice sztandarów ustawiło się ścisłym rzędem poza niezmiernie długim stołem prezydialnym i znieruchomiało na posągi. Inscenizacja wymyślona przez Moskwę, ale znana i z Norymbergi, Rzymu i nawet z przedwojennej Warszawy („Falanga” i Bolesław Piasecki). Padały na nich jaskrawe światła jupiterów. Przed wojną oglądałam takie rzeczy w filmach. „No, cóż – myślałam z maksymalnym wysiłkiem dobrej wiary – formy te same, ale treść inna”.  [...]  Owacyjna manifestacja sali. Krzyki, skandowania. Po zagajeniu bodajże Kłosiewicza wystąpił Bierut. Jego przemówienie było bez ustanku przerywane skandowaniami, tak jakby nie chodziło o wysłuchanie go, lecz o największą ilość krzyku. Ta bezceremonialność przerywań zdumiewała mnie; często jakiś wyrostek wstawał i przerywał Bierutowi okrzykiem w pół słowa: „Niech żyje nasz ukochany Bierut!” albo: „nasz przodujący Związek Radziecki!”, albo „Stalin” etc. Bierut cierpliwie milkł, czekał, znów zaczynał i znów mu przerywano. Robiło to wrażenie rozpętania i bałaganu, a chwilami nawet swoistej formy sabotażu. A w reżyserii miało zapewne oznaczać spontaniczność uczuć. Po Bierucie przemawiali przedstawiciele robotników i chłopów (fatalne gadanie bez ładu i składu, snadź nie zdążyli skontrolować) i przedstawiciel młodzieży ZMP – to było zdaje się najszczersze przemówienie. Mówcy wstępowali na trybunę nie sami, lecz otoczeni jakby pocztem swych delegacji, który ustawiał się za mówiącym w półkole i trwał bez drgnienia, bez mrugnięcia oczyma. Potem przerwa, w czasie której postanowiłam wyjść; to było ciężkie zadanie, miałam wrażenie, że łatwiej by mi sforsować Himalaje niż ten kłębiący się tłum. Zagradzał drogę jak betonowa ściana. Ale że wszędzie poustawiano jupitery do fotografowania, będąc zwinna i drobna prześlizgnęłam się jakoś między stojakami jupiterów i wreszcie wyszłam na świeże, warszawskie wolne powietrze jesiennej nocy. 

Warszawa, 27 listopada

Mąż mój M. R. urodzony 15 VIII 1924 r. we wsi W. w powiecie poznańskim, został uwięziony 15 X 1951 r. i przebywa w Więzieniu Karno-Śledczym nr 2 we Wrocławiu. 

Do dnia dzisiejszego nie ma prawomocnego wyroku w jego sprawie. Ja wraz z mężem moim wyrażamy Wam Kochany Obywatelu dużo czci, a w dniu wyborów nie wahałam się głosować jawnie na listę Frontu Narodowego, bo wiem, że pracą swoją dążymy do rozkwitu i rozbudowy naszej Polski Ludowej. 

[...]

Ja piszę w imieniu swojego męża, który przyrzekł, że po wyjściu z więzienia dokąd tylko sił mu wystarczy, to pracą swoją przyczyni się do rozbudowy naszej Polski Ludowej. 

Mąż mój nigdy już nie ulegnie namowom, jak bywało dotychczas, lecz będzie starał się wskazywać Organom Państwa drogę do tych, którzy zabrnęli w to ohydne błoto. 

Mąż mój bardzo żałuje, że raz w życiu uległ namowom, ale przyrzekł, że już nigdy drugi raz tego nie uczyni. 

Drogi Obywatelu Ministrze, już tylko do Was droga mi pozostała, dlatego proszę gorąco – proszę pomóc mnie biednej i pozwolić wyjść mężowi z więzienia.

Jelenia Góra, 30 listopada

Drogi Towarzyszu.

Składam na Wasze ręce gorące podziękowanie za zaszczytne wyróżnienie w postaci przyznanego mi przez Radę Państwa Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski.

Wiem, że gdyby nie pomoc Władzy Ludowej w okresie studiów, gdyby nie troskliwa opieka, jaką nasz Rząd otacza młodych artystów, nigdy nie osiągnęłabym takich rezultatów.

Dzięki Waszemu mądremu kierownictwu kultura została udostępniona wszystkim ludziom pracy. 

Za warunki do nauki, za zapewnioną pracę, za nową wrażliwą publiczność, za koncerty dla świetlic robotniczych i dla wsi pragnę wyrazić głęboką wdzięczność naszej Partii i Rządowi, kierowanym przez Was, Drogi Towarzyszu.

Słowa są za ubogie, aby mogły wypowiedzieć to co czuję. Dzisiejsza uroczystość dała mi możność wyrażenia wdzięczności, która od dawna nagromadziła się w sercu. 

Przed kilkoma tygodniami powróciłam ze Związku Radzieckiego. Jestem szczęśliwa i dumna, że mogłam wziąć udział w przeglądzie osiągnięć muzyki polskiej, na którym był obecny Towarzysz Józef Stalin. Było to dla mnie ogromne wzruszenie i przeżycie, a wieczór ten stał się ukoronowaniem moich wrażeń z pobytu w Związku Radzieckim. 

Otrzymane wysokie odznaczenie państwowe zmobilizuje mnie do znacznie intensywniejszej pracy nad sobą, do pozyskiwania dla muzyki najszerszych mas słuchaczy i propagowania arcydzieł muzyki polskiej w kraju i za granicą. 

Warszawa, 22 lutego

W dniu 20 listopada 1952 roku wykluczono mnie z partii na posiedzeniu kolegium CKKP. O tym powiadomiono mnie w dniu 30 grudnia 1952 r. Powód wykluczenia – nieujawnienie w ankietach personalnych mojej kilkudniowej przynależności w roku [19]44 do NSZ i AK.

Miałem wtedy 23 lata i do tych oddziałów dostałem się przypadkowo ukrywając się przed aresztowaniem Niemców. Gdym się zorientował jaka jest ich linia polityczna – uciekłem od nich. Tych spraw nie wymieniłem w ankiecie przy wstępowaniu do partii (PPR) i później nie sprostowałem tego, po prostu obawiając się że mnie usuną za to z partii, a co gorsza – napisałem w jednej z ankiet, że należałem do AL. 

[...]

Jest to mój wielki grzech w stosunku do partii, ale kara, to jest wykluczenie mnie, jest za wysoka. 

Jestem już dwa miesiące poza nawiasem partyjnym. Odrzucony, jak nikomu niepotrzebny śmieć, albo wróg. Te dwa miesiące są dłuższe dla mnie niż wiek. Nie widzę przed sobą celu ani końca. 

Towarzyszu Przewodniczący podejdźcie do mnie ze zrouzmieniem, po ojcowsku i po partyjnemu. Tak jak Wy to potraficie. Do Was się odwołuję. – Ropatrzcie jeszcze raz moją sprawę i pozwólcie mi wrócić w szeregi partyjne. Dajcie jaką tylko chcecie najsroższą karę, ale nie odrzucajcie mnie od partii, która mnie wychowała i dla której chcę pracować. Przyjmijcie mnie z powrotem mimo że tak zgrzeszyłem. [...]

Towarzyszu Przewodniczący.. Służyłem partii pracą i za to partia nagradzała mnie awansem społecznym – z tokarza doszedłem na dyrektora. Obecnie poświęciłem się pracy literackiej i pracując piszę powieści, by wykazać i zostawić potomności obraz dziejowych przemian, jakich byłem świadkiem. Utrwalam na papierze to co widzę. Chcę by moje książki dopomagały zwalczać trudności i ułatwiały kształtowanie się psychiki nowego socjalistycznego człowieka. 

[...]

Obecnie piszę dalej, ale czuję się jak gałąź odrąbana od pnia z którego czerpała soki. Tym pniem była i jest dla każdego pisarza partia. Pozwólcie mi z powrotem przyrosnąć. 

Wierzbica, 2 marca

Jestem matką jedynego dziecka I. C., ur. 8 XI 1928 r., który od 1948 r. przebywa w więzieniu w Goleniowie, koło Szczecina. Dzieciak mój wyjechał na Ziemie Odzyskane i tam pod wpływem złego otoczenia i namowy wyrodnych ludzi – popełnił przestępstwo, które mnie matce nie jest znane. Zwróciłam się do Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu z prośbą o wyjaśnienie i otrzymałam odpowiedź, że syn mój skazany został na dożywotnie więzienie, i nie przysługuje mu prawo do amnestii.

[…]

Ja jako matka jedynego dziecka błagam i proszę Was, Ukochany Ojcze i Prezydencie naszej Ojczyzny Ludowej o zniesienie mojemu nieszczęśliwemu synowi kary dożywotniego więzienia. Czy człowiek ciemny, wówczas jeszcze dzieciak, pchnięty podstępem do złego – mógł tak strasznie obrazić Państwo Ludowe, że ono nie ma dla niego żadnego przebaczenia? 

[…]

Ile razy słyszałam w radiu i czytałam w gazetach jak przebaczałeś winy i pomyślałam sobie, że nasz Prezydent jest naprawdę dobry i sprawiedliwy – nie żąda On śmierci lecz poprawy, i przez to wielu ludzi mogło naprawić swe błędy i dziś pracują gorliwie dla Polski Ludowej.

Drogi Ukochany nasz Prezydencie, Ojcze Sprawiedliwy – nie odpychaj mnie, pukającą do drzwi Twoich, lecz wspomóż mnie, podaj mi Ojcze swą sprawiedliwą dłoń.

Woj. łódzkie, 18 marca

Święto. Wstaliśmy wszyscy podnieceni, a szczególnie Juleczek. Idzie razem z nami na pochód. Mamy zaroszenie na trybunę. To znaczy ja idę razem z kolegami mówić na trybunie wiersze, a Elżunia [Elżbieta Barszczewska] jako widz. […] Dzień prześliczny. Ciepło. Słońce. Radość. […] Punkt dziesiąta przyjechał Bolesław Bierut. Przed nim Rokossowski i inni. Staliśmy z Juleczkiem o kilka kroków od nich. Co chwila zajeżdżało jakieś auto. […] Bolesław Bierut, obecnie premier, rozpoczął przemówienie, a potem ruszył pochód. […] Ja mówiłem fragment Majakowskiego ze Słonecznej chorągwi, fragment Ważyka Lud wejdzie do śródmieścia i na zakończenie pochodu koniec Słowa o Stalinie. Koło godziny piętnastej było po wszystkim. 

Warszawa, 1 maja

Świadomi niezawodnej pomocy Związku Radzieckiego w budowie naszej nowej, wielkiej metalurgii, świadomi, że pracą naszą tworzymy podstawy dobrobytu ludu pracującego w Polsce, likwidujemy resztki starego ustroju wyzysku, wzmacniamy siły pokoju na całym świecie – zapewniamy Partię i Rząd, zapewniamy towarzysza Bieruta o niezłomnej woli wykonania naszego planu 6-letniego.

Ok. 6 maja

Drogi Ojcze Wdów i Sierot oraz Opiekunie całego Proletariatu!

[…] 

Otóż, syn mój w 1947 roku został skazany na 15 lat więzienia. Już zdążył odsiedzieć lat 6. Obecnie jest on bardzo chory i dlatego zachodzi uzasadnione podejrzenie, że może on w krótkim czasie umrzeć. Dlatego proszę wysłuchaj mnie starego i zrzuć ten ciężki kamień z mego serca – uwolnij mego syna, niech i ja przed śmiercią ujrzę swego ukochanego syna. […] Do mej prośby dołączam oświadczenie mieszkańców naszej wsi, że syn mój nigdy nie był źle ustosunkowany do obecnego ustroju. Zawinił z powodu swojej nieświadomości i dlatego, że był młody i przez to niedoświadczony. Dlatego bardzo Cię proszę o jak najszybsze załatwienie mojej prośby. 

Jednocześnie nadmieniam, że jestem członkiem spółdzielni produkcyjnej i nie pracuję, gdyż żona moja zmarła, a ja nie mam z kim pracować. 

Powiat Ząbkowice Śląskie, 25 lipca 

Pragnę prosić Was z całego serca, szczerze i prosto, jak nauczyła mnie matka Polka chłopka. Jestem młoda, mam 19 lat. Kocham chłopca naprawdę, który niestety pozbawiony jest wolności. Przebywa w więzieniu, obecnie w Raciborzu, początkowo był we Wrocławiu, gdzie był sądzony. Z przykrością musze napisać, że dostał wyrok 12 lat. Upłynie we wrześniu rok jak przebywa w więzieniu, ale czy słusznie dostał taki wyrok? Nie zabił, nie zamordował, nie okradł nikogo, ale jak każdy młody jest chwiejącego charakteru i uległ namowom kolegów. Wiedział o tem, że oni posiadają broń, wiedział o tem również, że kryje się organizacja. Dostarczał im od czasu  do czasu żywności, a nie dał znać [UB]. Winien był w tym – to prawda, ale czy można zabrać młode lata (ma obecnie 22 lata)? Przecież nie należał do niczego, nie działał na rzecz [obcego] państwa, a dlaczego tak sromotnie został ukarany? Uczęszczał do X klasy i nie pozwolono mu ukończyć szkoły. A zdolny był bardzo. Szkoda, że taki talent marnuje się. z niego może być człowiek naprawdę pożyteczny. Nie pozwól mu młodych lat spędzać w murach więziennych. 

Zgorzelec, 3 września

Wyżej wymienieni składamy Obywatelowi Przewodniczącemu KC PZPR, Przewodniczącemu KC PZPR, Przewodniczącem Rady Ministrów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej serdeczne podziękowanie za przyjście nam z pomocą w sprawie w jakiej zwróciliśmy się do Obywatela przeciw księdzu proboszczowi gorlickiemu Litwinowi Kazimierzowi, który nas tak podstępnymi drogami wykorzystywał i traktował jak bydło, a nie jak ludzi. 

Sąd Rewizyjny po przeprowadzeniu rewizji postępowania Sądu Gorlickiego i Rzeszowskiego, zasądził, aby ksiądz Litwin wyrównał nam nasze należności w przeciągu 14 dni, które otrzymaliśmy.

Wszystko to zawdzięczamy tylko Obywatelowi Prezesowi Rady Ministrów PRL, który skierował sprawę na właściwe tory. 

Smutne tylko jest, że ten łotr w sutannie nie otrzymał kary za antyludowe i apolityczne postępowanie wobec naszej władzy ludowej. 

Gorlice, 30 września

Zwracam się do Was w następującej sprawie: mąż mój, oficer WP został aresztowany i przebywa w areszcie śledczym Głównego Zarządu Informacji WP. 

W ubiegłym miesiącu zwróciłam się do Instytutu Leków w Warszawie, w sprawie zatrudnienia mnie w charakterze laborantki (mam 3 lata studiów biologicznych). Po pewnym czasie odpowiedziano mi, że nie mogę być przyjęta do pracy, ponieważ (cytuję słowa kierowniczki personalnej: „Ponieważ mąż Pani jest aresztowany boję się przyjąć Panią do Pracy, bo niewiadomo co będzie, a i dyrektor wraz z radcą prawnym uważają, że lepiej „takiej” nie przyjmować. Oczywiście, jest to stanowisko bardzo wygodne dla kierownictwa, uważam jednak, że niesłuszne i niesprawiedliwe.

Obecnie rozpoczęłam starania o przyjęcie do pracy laboratoryjnej w Państwowym Zakładzie Higieny. Dotychczas nie podałam faktu aresztowania męża, ponieważ obawiam się, żeby znowu nie spowodować odmowy.

Chciałabym prosić o wyjaśnienie, czy rzeczywiście żona aresztowanego nie może być uważana za pełnoprawnego obywatela, a jeżeli tak nie jest, to w jaki sposób przekonać o tym kierowników kadr?

Mam na utrzymaniu czteroletnią córkę, co potęguje moją ciężką sytuację. Dlatego pozwoliłam sobie zwrócić się do Was, nie bacząc na „małość” sprawy. 

Warszawa, 4 listopada

Błagam Pana Prezydenta o łaskę dla mojego syna, który odsiaduje swoją karę w Iławie. Dostał 7 lat więzienia słusznej kary. On by tego nigdy nie uczynił, gdyby nie zły wpływ jego kolegów. Chowałam go na dobrego i uczciwego obywatela Polski Ludowej, lecz gdy wyjechał na Ziemie Odzyskane, gdy został sam – to zabrakło mu silnej woli i koledzy go wciągnęli do złego. A kiedy się zorientował, że źle robi i kiedy chciał się wycofać – to koledzy zagrozili mu śmiercią jeżeli ich zdradzi lub uchyli się od organizacji. 

Panie Prezydencie, jak matka błagam Pana Prezydenta o łaskę skrócenia kary synowi mojemu T. M., a ja przysięgam Panu Prezydentowi, że syn mój pracować będzie wiernie dla Polski Ludowej i Socjalistycznej. 

Drogi Panie Prezydencie – odwołuję się do serca Twego Litościwego i wierzę, że Ty Drogi Panie Prezydencie nie zechcesz, ażeby twoi poddani cierpieli i wysłuchasz prośbę moją. 

Radom, 16 listopada

Ostatni dzień roku nakazuje mi uczynić choćby krótki rachunek sumienia z przewodniej cnoty – miłości. Pragnę być jasny. Mam głębokie poczucie wyrządzonej mi przez Rząd krzywdy. Szczególnie czuję się pokrzywdzony przez pana Mazura, który znał moje szczere wysiłki nad stworzeniem atmosfery spokoju w układaniu stosunku Kościoła i Rządu. Nie mam żalu do prezydenta Bieruta, chociaż uważam, że nie wypełnił swego obowiązku obrony obywatela, wbrew prawu pozbawionego wolności. – Pomimo to nie czuję uczuć nieprzyjemnych do nikogo z tych ludzi. Nie umiałbym zrobić im najmniejszej nawet przykrości. Wydaje mi się, że jestem w pełnej prawdzie, że nadal jestem w miłości, że jestem chrześcijaninem i dzieckiem mojego Kościoła, który nauczył mnie miłować ludzi, i nawet tych, którzy chcą uważać mnie za swego nieprzyjaciela, zamieniać w uczuciach na braci.

Stoczek, k. Lidzbarka Warmińskiego, 31 grudnia

Dzieci z Pałacu Młodzieży ze Stalinogrodu wręczają towarzyszowi [Bolesławowi] Bierutowi album. Inne dzieci patrzą z zazdrością. One nie przygotowały albumu. Ale nagle wpada im inna myśl. Przynoszą towarzyszowi Bierutowi pomarańcz. Po prostu pomarańcz. Trzymają ją na talerzyku: chcą ją zjeść wspólnie z towarzyszem Bierutem na znak przywiązania, wierności, miłości, przyjaźni. Towarzysz Bierut dzieli na cząstki złoty, soczysty owoc. To pomarańcza przyjaźni. […] Gra orkiestra. Pięknie tańczą dzieci: lekko, powabnie, trochę jeszcze niewprawnie. W przerwach wszyscy siadają na podłodze i śpiewają piosenki harcerskie. Potem tworzy się wielkie koło. Wśród dzieci, trzymając je za ręce idą towarzysze Bierut, [Józef] Cyrankiewicz i [Kazimierz] Mijal. Wielki taneczny korowód kroczy przez salę, rozłamuje się na dwie części, łączy się i znów rozchodzi… 

Warszawa, ok. 7 stycznia

Zwracamy się do was z prośbą. Jesteśmy sierotami, ponieważ ojciec nasz w imię sprawiedliwości został skazany na 10 lat więzienia. Przestępstwo jego było wielkie, ponieważ godził w oblicze Polski Ludowej, naszej ukochanej Ojczyzny, lecz mamusia nasza o tym nie wiedziała. Ojciec nasz poszedł do partyzantki, pozostawiając nas bez jakichkolwiek środków do życia. Obywatelu Prezydencie, my dzieci wyrodnego syna Ojczyzny, zwracamy się do Was o pomoc, ponieważ Wy jesteście Ojcem wszystkich synów Ojczyzny, również i tych wrodzonych. Więc prosimy Cię Obywatelu Prezydencie o zwolnienie naszego ojca, bo nie on, lecz my cierpimy. Ojciec ma jedzenie i ciepło, a my dzieci cierpimy głód i zimno. 

Mam 10 lat i chodzę do czwartej klasy, brat mój ma 5 lat, a siostrzyczka 2 lata. Mama nasza zarabia 300 zł na miesiąc i jak my możemy żyć? Nie mamy chleba i jest nam zimno. A jeżeli Wy Obywatelu Prezydencie zlitujecie się nad nami sierotami, to ojciec nasz wróci i będzie już teraz dobrym synem naszej kochanej Polski Ludowej, a my będziemy mieli chleb i ciepło. Dlatego też prosimy Cię Obywatelu Prezydencie – pozwól, by nam zwrócili ojca, byśmy i my mieli tatusia, który nam zapracuje na chleb i dołoży starań, aby wykonać Plan 6-letni. 

Powiat Dzierżoniów, 15 stycznia

Jestem młodym człowiekiem i członkiem PZPR. Naprawdę wierzyłem w dalsze osiągnięcia, bo wiem co już osiągnęliśmy. Ale to był wkład naszego ukochanego towarzysza Bolesława Bieruta, którego my robotnicy i młodzi mieliśmy za naszego wychowawcę i za ojca.

Ale my nigdy nie uwierzymy w to, że towarzysz Bierut zmarł dobrowolnie. Został zamordowany, bo mówił prawdę, a prawda tych ze wschodu w oczy kole. My robotnicy będziemy pamiętać niejeden rok i nie dwa, ale wiemy, że został zmarnowany tak jak został zmarnowany Żymierski, który był marszałkiem i też w Moskwie zginął bez wieści.

Rawa, 17 marca

Dziś w szóstą rocznicę darowania mi życia przez zacnego i ukochanego I Sekretarza PZPR, obywatela Bolesława Bieruta, zwracam się z uprzejmą prośbą do Rady Państwa o darowanie mi części kary. W więzieniu jestem od 18 XII 1947 r., i w tym oto długim czasie zdążyłem zrozumieć, że swoim postępowaniem zrobiłem wielką krzywdę Polsce Ludowej.  Zmieniłem również stosunek do naszego Sąsiada – Przyjaciela ZSRR, który krwią przelaną swych walczących Żołnierzy – oswobodził naszą kochaną Ojczyznę od hitlerowskiego najeźdźcy. [...] Tu w więzieniu po zapoznaniu się z literaturą marksistowsko-leninowską, a szczególnie po przeczytaniu „Kapitału”, zrozumiałem całą ohydę imperializmu. Zapewniam, że już nigdy nie dam się namówić do jakichkolwiek usług imperialistom anglo-amerykańskim i ich poplecznikom, tej największej zgniliźnie moralnej żyjącej z pracy prostego człowieka. 

Po odzyskaniu wolności pragnąłbym ze wszystkich sił naprawić swój błąd i być wiernym sługą mojej Ojczyzny i Narodu, który kroczy do Socjalizmu pod przewodem szlachetnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. 

[...]

Ostatnio z wielkim zaciekawieniem czytałem i śledziłem przebieg Zjazdu PZPR. Czytałem też Statut Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Widzę tę piękną drogę wytyczoną przez Partię i dlatego proszę Radę Państwa o umożliwienie mi również włączenia się do tak szlachetnej pracy. 

Wronki, 30 marca 

Mąż mój przebywa w więzieniu od 22 XII 1950 r., przy czym z dniem 10 XI 1953 r. został zatrudniony w Obozie Pracy nr 3 w Warszawie, gdzie jest przodownikiem pracy. Jako architekt mógłby oddać duże zasługi  w Planie 6-letnim, na polu odbudowy naszej wielce zniszczonej Ojczyzny. 

Jednak dla owocnej pracy tworzenia trafnych projektów, dla wnikania w poważne problemy nowoczesnej urbanistyki – niezbędna jest wolność osobista, a co za tym idzie, otoczenie rodziny, do której mąż jest bezgranicznie przywiązany – stało by się bodźcem dla twórczej pracy. 

[...] 

Nadmieniam również, że mój mąż został aresztowany pełne dwa lata po zawarciu związku małżeńskiego, posiadamy jedyne dziecko, a pragnę mieć więcej potomstwa, co jest wskazane zarówno ze względów wychowawczych, jak i też pilne z uwagi na nasz wiek (mąż 50 lat, ja 38). 

Wobec wyżej przytoczonych motywów proszę uprzejmie o darowanie reszty kary mojemu mężowi w drodze łaski. 

7 czerwca

Proszę Cię, byś przyjechała do nas przed 22 lipca. Nie wyobrażasz sobie, jaka tu się szykuje uroczystość [10. rocznica PRL]. Tow. [Bolesław] Bierut ma przyjechać i będzie urzędował przez dwa tygodnie. A miasto jak przebudowane i rozbudowane, że wcale nie poznasz. Teraz to naprawdę podobne na wielkomiejskie. Mają być delegacje ze wszystkich państw. Jaki teraz ruch, to sobie nie wyobrażasz. Przyjedź, a nie pożałujesz. Nadawali przez radio, że będzie dużo rzeczy nowych i zagranicznych po zniżonych cenach.

Lublin, ok. 14 lipca

Przed piątą byłem już u Ryśka Dobrowolskiego w alei Róż. Mamy razem jechać do Lublina. […] Jedziemy piękną tatrą Związku Literatów. Dzień piękny. Szosa lubelska wspaniała. […] W Lublinie od razu poszliśmy na trybuny. Stoją naprzeciwko trybuny rządowej. O godzinie dziesiątej zajeżdża rząd i całe Biuro Polityczne. Jest i Bułganin. Na lewo od trybuny rządowej korpus dyplomatyczny. Na dalszych trybunach masę znajomych. Rozpoczyna Bierut krótkim przemówieniem, potem defilada wojskowa, potem sportowcy, a potem szary tłum z transparentami. Orkiestra bez przerwy gra, okrzyki. Po godzinie staje się to nudne. Nogi bolą stać. Pić mi się chce. A tu wyjść nie można. Obstawa. Ledwo dotrwałem do końca. 

Lublin, 22 lipca

Zgłosił się pan komendant, po miesiącu nieobecności. Pytał o sprawy; powiedziałem, że nowych nie ma, prócz wiszącej sprawy listu do pana prezesa Rządu. Zastępca nie mógł przyjąć, gdyż uważał, że list był źle zaadresowany. […] Zwracam uwagę na to, że w liście są poruszone takie sprawy, które są znane tylko panu prezydentowi Bierutowi i dla mnie jest kwestią sumienia, czy może je czytać znacznie szersze grono. Pan komendant uważa, że może list przyjąć i wziął go ze sobą, chociaż był zaadresowany do Prezydium Rządu. Tak więc sprawa, która ciągnęła sią od początku października ub. roku, dziś uczyniła krok naprzód. Chociaż nie oczekuję z tego obrotu rzeczy nic pomyślnego dla siebie, to jednak sumienie moje znacznie się uspokoiło, gdy mogłem powiedzieć Rządowi to, czego wymaga prawda i dobro Kościoła. Gdybym milczał, zawsze mógłbym spotkać się z zarzutem, że niedostatecznie broniłem prawdy, a może przez to narażałem Kościół.

W tej potrzebie „mówienia” jest niewątpliwie i odbicie przekonania, że powiedziana prawda musi mieć swoje znaczenie. Nie zawsze bierzemy tu pod uwagę, że mentalność drugiej strony jest tak radykalnie odmienna; jeśli chcą znać prawdę, to nie zawsze dlatego, by iść za nią, tylko by „przeciwnika do końca rozpracować”.

Stoczek, k. Lidzbarka Warmińskiego, 1 sierpnia

Gdy miałem 16 lat wybuchła wojna, i ja chcąc wnieść swój wkład w walkę z barbarzyńskim okupantem, a będąc pozbawionym jakiegokolwiek  wychowania i uświadomienia ideologiczno-politycznego – wstąpiłem do Armii Krajowej.

Teraz zaczynają się normalne koleje losu młodego chłopca, który przez walkę z najeźdźcą, będąc w nieodpowiednim towarzystwie – wykoleja się. Minęły lata okupacji, a ja byłem nadal posłuszny swoim dowódcom, i nie zaprzestawałem walki. I to było moim największym błędem. Będąc w więzieniu zacząłem zastanawiać się nad genezą swojego postępowania. Zacząłem dużo czytać, zwłaszcza literatury marksistowskiej, i zobaczyłem, że dotychczas miałem oczy zasłonięte bielmem. Moje skromne wykształcenie (7 klas) i mój młody wiek oraz jak już wspomniałem, brak opieki moralnej, nie pozwoliły mi w okresie sanacyjnym ujrzeć prawd i horyzontów prawdziwego socjalizmu. Dopiero odbywając karę więzienia, pod wpływem literatury i prasy, a zwłaszcza prasy – poczułem się jak człowiek ślepy, któremu zaczął wracać wzrok. 

[...]

Wiem, że sam pochodząc ze środowiska proletariackiego, zdradziłem ideę, za którą walczył mój Naród. Ale również z nienawiścią dochodzę do wniosku, że niemało przyczyniły się do tego warunki i wychowanie w ustroju faszystowskim sanacyjnej Polski.

[...] Ponieważ mam jeszcze przed sobą 7 lat więzienia, co praktycznie równa się zestarzeniu w murach więziennych, bardzo proszę o zmniejszenie wyroku, abym jak najprędzej mógł znaleźć się w gronie uczciwych ludzi z mojej klasy, którzy z uporem i radością budują swe nowe i szczęśliwe życie. Chciałbym w praktyce wykazać, że największym skarbem naszej ery socjalistycznej jest człowiek, i abym mógł kiedyś mówić tak jak myślę teraz, a jak powiedział Pierwszy Obywatel Naszej Rzeczypospolitej Ludowej Bolesław Bierut: „człowiek, to brzmi dumnie”.

Goleniów, 1 sierpnia

O godzinie dwudziestej poszliśmy do Prezydium Rady Ministrów na przyjęcie z okazji Teatru Małego. Prezydent Bierut jak i premier Cyrankiewicz bardzo nas z Elżunią honorowali. Siedzieliśmy razem przy stole. Oprócz nas byli przy stole Paszenna, Gogolewa, Turczaninowa, Zubow, Cariow, Szatrowa, Michajłow ambasador z żoną, Ochab – jednym słowem sami najpoważniejsi. Dużo rozmawiałem z Cariowem, z prezydentem Bierutem, z Turczaninową. Po wyjściu gospodarzy rozpoczęła się zabawa na dobre. Orkiestra grała, poszliśmy w tany. Tańczyliśmy mazura. Tańczył Cariow, tańczył Annienkow. W ogóle szał. Gdzieś koło dwunastej w nocy rozeszliśmy się. Spacerkiem wróciliśmy do domu. Bardzo przyjemny wieczór. 

Warszawa, 19 sierpnia

W lutym ukończyłam 12 lat. Chodzę do klasy VI szkoły podstawowej i do V klasy szkoły muzycznej. Nauka w obu szkołach idzie mi bardzo dobrze. Bardzo bym chciała uczyć się dalej w obu szkołach, lecz obecnie warunki moje bardzo się pogorszyły. 

Mój tatuś M. F. w lutym tego roku został aresztowany za popełnienie jakiegoś nadużycia, i ma siedzieć w więzieniu 2 lata. 

Ja muszę opiekować się młodszą siostrzyczką, która dopiero co zaczęła chodzić do szkoły, i braciszkiem, który ma cztery i pół roku. Tak, że brakuje mi czasu na ćwiczenia muzyczne i przygotowanie się do szkoły podstawowej, bo mamusia nasza pracuje i nie ma czasu się nami zająć. Rano mamusia budzi nas o 6 godzinie, i wtedy muszę ubrać i zaprowadzić do przedszkola braciszka i pomóc ubrać się siostrzyczce, i wyprowadzić do szkoły ją i siebie. W lecie to było jeszcze pół biedy, ale teraz jest coraz dłuższa noc i jest coraz zimniej. Widzę, że i mamusia jest bardzo przemęczona pracą w domu po nocach i zmartwieniami – jak nas wyżywić i odziać na zimę. Bardzo Cię proszę Obywatelu Bolesławie Bierucie o pomoc w uwolnieniu mojego tatusia. 

Znam Obywatela Bolesława Bieruta z filmów, czasopism i książek, i wiem, że Obywatel Bierut jest wielkim przyjacielem dzieci i młodzieży. Dlatego zwracam się z gorącą prośbą o uwolnienie mojego tatusia, aby mnie i mojemu rodzeństwu było łatwiej żyć, i abym z nastaniem srogiej zimy nie musiała porzucić szkoły muzycznej, czego bym bardzo nie chciała. 

Wrocław, 11 października

Obywatelu Nasz Nauczycielu – mamy dużą prośbę do Ciebie. Ja Stasio, Boguś i Romuś. My jeszcze mali. Mamę mamy chorą. Prosimy Cię bardzo, żebyś miał litość nad naszym braciszkiem, który siedzi w więziennych murach już 2 lata, a jeszcze 5 zostało. Nam tak jest ciężko, bo tato nasz robi tylko na lekarzy, bo mama nasza choruje na serce i na głowę. Leży w łóżku. Żyje tylko samymi zastrzykami. 

Ja, Stasiu mam lat 10. Chodzę do 4 klasy. Piątki mam ze wszystkiego. Dostałem nagrodę od pana kierownika. Boguś chodzi do 2 klasy, ma 8 lat. Romuś ma 6 lat. Nasza pani w szkole mówi nam, że jesteś tak dobry i nikomu nie dajesz zginąć. Miej litość nad naszym braciszkiem i nad nami. Brat nam zostawił twoje portrety. My zawsze patrzymy na nie i mówimy, że nie zginiemy. Jeszcze raz cię prosimy uwolnij nam braciszka, za którym tak płaczemy. 

Powiat Wschowa, 28 listopada

Obywatelu Sekretarzu!

W czasie działań wojennych roku 1939 utraciliśmy trzech synów. Michał Trondowski – lat 30, zginął na froncie pod Iłżą we wrześniu 1939. Bogusław Trondowski – lat 33 zginął w Katyniu. Od Stanisława Trondowskiego uwięzionego w Brześciu w roku 1944 otrzymaliśmy pierwszą wiadomość po dziesięciu latach, kartę pocztową przez Moskiewski Czerwony Krzyż, w której donosi nam z obozu o swym życiu i zdrowiu. W ślad za pierwszą kartą nadeszła następna, w której syn nasz prosi o wiadomości z kraju których nie otrzymał w odpowiedzi na swoją pierwszą karę z września 1954 roku. 

Obywatelu Sekretarzu zwracamy się do Was z naszą najgorętszą prośbą, jaką mamy u schyłku swego życia, ludzi już bardzo starych, niedołężnych i zdruzgotanych zbyt wielkimi ciosami, których życie nam nie oszczędziło, abyście chcieli wyjednać powrót do domu naszego ukochanego syna. 

W głębokim przeświadczeniu o Waszym głęboko ludzkim stosunku do spraw człowieka, wierzymy że uczynicie wszystko, aby pomóc nam doznać w naszym tragicznym życiu tej największej radości jaką matka i ojciec doznaje w odzyskaniu straconego dziecka. 

Prośba ta jedyna, jaką kierujemy do Was Sekretarzu, jest i będzie naszą jedyną nadzieją życia, nadzieją która nie może zawieść starców tak bardzo samotnych i pokrzywdzonych. 

Nisko, 6 grudnia

Korzystając z 10 rocznicy objęcia przez robotników i chłopów władzy w PRL oraz utrwalenia się ustroju socjalistycznego – zwracam się z uprzejmą prośbą o zastosowanie wobec mnie aktu łaski w przedmiocie darowania mi pozostałej kary 8 miesięcy więzienia. 

[...] Faktycznie, wyraziłem się obraźliwie o portretach osobistości rządowych. Nic więcej. I za to zostałem skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy we Wrocławiu aż na 10 lat więzienia. Uznaję, że zasłużyłem na karę, lecz nie na tak dotkliwą. [...] Sąd nie wziął pod uwagę braku świadomości politycznej z mojej strony oraz braku możliwości ugruntowania się we mnie patriotyzmu polskiego. Urodziłem się bowiem w Berlinie i wychowany byłem pod niemieckim knutem. Dopiero przez ostatnie 4 lata przed aresztowaniem, spotkałem na drodze mojej tułaczki za chlebem prawdziwą Polskę. 

Nie można zatem żądać ode mnie, abym w przeciągu 4 lat stanął na poziomie patriotycznym Polaków z krwi i kości, a w szczególności tych o marksistowskim światopoglądzie. Zbyt krótka była moja droga do Ojczyzny, a jeszcze krótsza do socjalizmu. [...]

Dzisiaj zrozumiałem ciężar gatunkowy swojego błędu, lecz w 1948 r. nie miałem tej świadomości politycznej co teraz. 

Potulice, 12 grudnia 

Najdroższy mój Ojcze! Mam do Ciebie wielką prośbę i myślę, że mi nie odmówisz. Chociaż znam Cię tylko z portretów i ze szkoły – to wiem, że jesteś Opiekunem całej Polski, a nas dzieci w szczególności. Jestem W. R., córka F. R. Uczę się w II klasie szkoły podstawowej. Piszę do Ciebie wraz ze swymi młodszymi braciszkami i z matką, która jest chora na płuca. Bardzo Cię prosimy najdroższy Ojczulku w imieniu ojca, który został zasądzony na śmierć, ale potem go ułaskawiono i skazano na dożywocie. 

A teraz to o co będę Cię Ojczulku prosiła. Mój tatuś sądzony był we Wrocławiu, a obecnie przebywa w więzieniu w Goleniowie koło Szczecina. Trwa to już rok, więc my to co mieliśmy do życia to już zużyliśmy, i teraz jesteśmy bez żadnych środków do życia. Prosiłbym Cię bardzo byś był tak dobry i zmniejszył mojemu tatusiowi wyrok. Wtedy tatuś mógłby pójść do pracy i pomóc nam w życiu. Najdroższy Ojczulku dopomóż mnie i nie wyrzucaj mojego listu do kosza. 

Oleśnica, 14 lutego

Proszę bardzo o wyrażenie zgody na wcześniejsze zwolnienie mnie z aresztu i danie mi możliwości pracy w normalnych warunkach.

[...]

Boleję i bolałem bardzo nad tym, że zawiodłem Partię i Was Pierwszy Sekretarzu KC PZPR osobiście na powierzonych mi odpowiedzialnych odcinkach pracy, dlatego pragnąłem i pragnę ze wszystkich sił wykazać, że jak najofiarniej chcę odrobić choć część swych win i że do gruntu wyrzekłem się wpływów poglądów i obciążeń nacjonalistycznych i obcych Partii, z których moje winy wynikły. 

Przysięgam Wam Pierwszy Sekretarzu KC PZPR, a w Waszej Osobie sprawiedliwym, wielkim, humanistycznym ludowym celom, które reprezentujecie, że wszystkie swe siły i możliwości będę oddawał z największym poświęceniem w użyczonym mi mym drobnym udziale osobistym przy wykonywaniu w natężonej pracy i walce przez wszystkich pracujących, wskazań i zadań stawianych przed całym Narodem przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą i Władzę Ludową. 

Proszę bardzo o polecenie zadysponowaniem tym moim życiem, które nie do mnie a jedynie do Was Pierwszy Sekretarzu KC PZPR należy, tak abym z łaski Waszej został włączony do zaszczytnych szeregów milionów ludzi pracujących i budujących szczęśliwą przyszłość ludzkości – socjalizm. 

Tak w pracy o wykonanie planów gospodarczych, jaka zostanie mi dana, jak i w walce z wszelkimi przejawami obcości, czy wrogości w stosunku do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, do Frontu Narodowego, do Polski Ludowej i jej nienaruszalnych braterskich sojuszów ze Związkiem Radzieckim, krajami demokracji ludowej i wszystkimi walczącymi o wolność i pokój oddziałami międzynarodowej klasy robotniczej i ich ludźmi aż do oddania życia, którego dla tych celów nie będę oszczędzał – nie zawiodę. Przysięgam Wam Pierwszy Sekretarzu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. 

Warszawa, 7 marca

Wczoraj zadzwonił do mnie jakiś Wójcik z MSZ, że „na osobistą prośbę premiera” mam jechać o trzeciej do Prezydium Rady Ministrów, gdzie odbędzie się mała czarna kawa na przyjęcie delegacji polonii zagranicznej, przybyłej na święto dziesięciolecia z różnych krajów Zachodu. Bardzo prosił, że przyślą po mnie auto i autem odeślą. Długo wzdragałam się, ale wreszcie przystałam. [...]

Bierut wygłosił dłuższe przemówienie z tym programem nowej polityki na emigrację, z którym przychodzili do mnie Wolf, Kruczkowski i Michalski, a telefonował o tym m.in. ów Góralski. Bierut wielokrotnie powtarzał, że ojczyzna ludowa puszcza w niepamięć wszelkie względem niej przewinienia emigrantów, że lud polski nie jest pamiętliwy, a rząd jest ludowy i postępuje tak, jak postąpiłby lud. I żeby ci starzy emigranci stykając się z nowymi, których wojna wyrzuciła z kraju, namawiali ich do powrotu do ukochanej ojczyzny, za którą tak tęsknią.

Z emigrantów pół-prostych ludzi, eks-chłopów, robotników i rzemieślników przemawiały głównie kobiety, bardzo rezolutne i rozentuzjazmowane do „Polski Ludowej, tego naszego bogactwa, naszego skarbu”. Bierut jeszcze parę razy zabierał głos, a po trzech kwadransach takiego odfajkowywania nowego programu „emigracyjnego” jakiś drugi stary zaproponował, że chcą jeszcze zaśpiewać hymn narodowy. Prześpiewali więc pierwszą zwrotkę „Jeszcze Polska nie zginęła”, a Bierut stał i słuchał [...]. 

Byłam zadowolona, że poszłam. Widziałam w drobnym skrawku, jak odgórnie „robi się historię”. Gdybym miała dość sił, chętnie chodziłabym wszędzie, aby widzieć i wiedzieć.

Warszawa, 24 lipca

Dnia 1 X 1955 r. wysłałem pismo z prośbą o umożliwienie mi nabycia talonu na samochód osobowy „Ifa”, w którym podałem powody. Jednak odpowiedź, jaką otrzymałem z Urzędu Rady Ministrów – Biuro Skarg i Zażaleń N5 III 45993/55 z dn. 26 X 1955 r., wskazuje na to, że list mój został mylnie skierowany i źle zrozumiany. 

Samochód, o który się staram nie będzie przeznaczony dla celów prywatnych a społecznych. 

W parafii mojej na Ziemiach Zachodnich znajdują się 4 spółdzielnie produkcyjne, 8 PGR-ów, a zatrudnieni tam rolnicy i robotnicy korzystają z moich usług. Poza tym dojeżdżam do 3 kościołów, 4 szkół podstawowych, które są oddalone od siebie po kilkanaście kilometrów. Dojazd tam rozwiązałoby posiadanie samochodu, a czas, który ludzie pracy tracą na przysyłanie koni i odwożenie mnie, można by przeznaczyć dla dobra ogólnej gospodarki. 

Ponieważ spotyka się w prasie i przez radio, że Polska Ludowa już umożliwia swoim obywatelom nabycie samochodu (a będąc w Warszawie w ramach Odbudowy Stolicy sam widziałem u osób prywatnych „Ilfy”), odpowiedź odmowna skłania mnie do przypuszczenia, że prośbę moją odrzucono dlatego, że jestem księdzem. 

Rozłazino, 1 października 

Bóg położył kres życiu człowieka i głowy Państwa, który miał odwagę pierwszy i jedyny z dotychczasowych władców Polski zorganizować walkę polityczną i państwową z Kościołem. [...] Bolesław Bierut umarł obciążony ekskomuniką kościelną. Nie dlatego, że był komunistą, ale dlatego, że współdziałał w gwałcie, dokonywanym na osobie kardynała [...].

Tyle razy w ciągu swego więzienia modliłem się za Bolesława Bieruta. Może ta modlitwa nas związała tak, że przyszedł po pomoc. Oglądałem się za nim we śnie — i nie zapomnę o pomocy modlitwy. Może wszyscy o nim zapomną rychło, może się go wkrótce wyrzekną, jak dziś wyrzekają się Stalina — ale ja tego nie uczynię. Tego wymaga ode mnie moje chrześcijaństwo. [...]

Komańcza, 13 marca

Niezwykła wiadomość: w Moskwie umarł Bolesław Bierut! Naturalnie uległ „likwidacji”, jak tylu innych. Jest to doniosłe zdarzenie polityczne i nie wiadomo, co ono oznacza. Czy niszczenie stalinowców? Czy też jest to rozgrywka między koteriami? Od dawna przepowiadano Bierutowi zły los. Upokarzające i złowrogie jest także to, że nikt nie myśli o śmierci człowieka, lecz o zbrodni politycznej, wydarzeniach, jakie muszą nastąpić. A przecież umarł człowiek.

Kiedyś, gdy byłem u ks. Prymasa z rana na mszy, przed wyjściem do ołtarza i przed ubraniem się, szepnął mi do ucha, że odprawi mszę świętą w intencji Bieruta. Prymas, który jest wtrącony do więzienia przez Bieruta, na wiadomość o jego śmierci na pewno będzie się modlił za jego duszę.

Warszawa, 13 marca

Dzienniki podają dzisiaj zwięzłe komunikaty o śmierci Bieruta. Życiorys, jaki ogłosiła partia i rząd — bardzo suchy, rzeczowy. I żadnego artykułu, żadnych komentarzy! Uderzające! Do Warszawy ma przyjechać [Nikita] Chruszczow, który na pewno zrobi porządek w partii. Panuje ogólne przekonanie, że śmierć Bieruta oznacza likwidację stalinizmu w krajach demokracji ludowej. Ogłoszona została żałoba na trzy dni, do piątku włącznie.

Warszawa, 14 marca

O 10 rano wszyscy pracownicy Muzeum zebrali się w palarni, aby słuchać przez radio pogrzebu Bieruta. Gazety piszą, że przy odwiedzinach jego trumny była „cała Warszawa”, a na pogrzebie „cała Polska”.

Opowiada się wzruszające szczegóły o staruszkach niosących kwiaty etc. Możliwe, że śmierć wyzwala w naszym narodzie wspaniałomyślne uczucia, możliwe, że Bierut umiał sobie zaskarbić względy tzw. szarego człowieka (o czym się, owszem, słychiwało), a możliwe, że to tylko pęd sensacji, a nawet chęć zobaczenia go wreszcie umarłym, i to w tajemniczych okolicznościach. 

Nieborów, 16 marca

Wciąż trwa mróz i lodowaty pohzdniowo-wschodni wiatr, nawet w słońcu zamrażajego tchnienie.

Rzadko się zdarza, żeby czyjaś śmierć wywołała tyle dowcipów i anegdotek, co śmierć Bieruta. Nie mówiąc o improwizowanych allokucjach dających się słyszeć w ogonkach i na ulicy. Ktoś słyszał, jak marznąca w ogonku „do masła” kobieta psioczyła, że „żyć jej się już nie chce”, a ktoś z „ogonkowiczów” zawołał: „Jedź pani do Moskwy, to panią w salonce przywiozą już gotową”. A ludzie mówią, że gdy rząd po śmierci Stalina zmienił nazwę Katowic na Stalinogród, Sowiety chcąc się odwdzięczyć postanowili po śmierci Bieruta nadać polską nazwę Moskwie; zamiast Moskwa – Często-chowa. I mówią, że „ta grypa to lipa, to zapalenie płuc to puc, a ten zawał to kawał”. I że, gdy zaszła kwestia, kto ma towarzyszyć Chruszczowowi w drodze z pogrzebu Bieruta do Moskwy, każdy bał się jechać, wreszcie orzeczono, że Cyrankiewicz może jechać, bo jemu włos z głowy nie spadnie (jest całkiem łysy). Że po śmierci Piłsudskiego został przynajmniej Rydz, a lepszy Rydz niż nic; a po śmierci Bieruta został Ochłap (sekretarzem partii został Ochab). Opowiadają i więcej, ale nie wszystko zapamiętałam.

Przeżywa się teraz rzeczy dziwne. Niby dla nas, którzyśmy od początku wiedzieli i widzieli to wszystko, co się teraz publicznie odsłania, powinny to być rzeczy radosne. Ale jakież możemy złożyć świadectwo tego, żeśmy widzieli i wiedzieli, kiedy byliśmy skazani na milczenie i tylko najbliżsi znali nasze serca i myśli. Wszyscy dziś będą przedmiotem fałszywych sądów, bo zafałszowana została sama władza sądzenia.

Rozmową z Tulcią po śmierci Bieruta. Tulcia wraca ze szkoły jakaś ważna. Mówi do panny Hani: „Stałam w szkole półtorej godziny na warcie Bierutowskiej” – „Jak to – na warcie?” – „No, przy portrecie Bieruta”. „I pozwolono tak długo stać?” A Tulcia: „Sama się domagałam”. Panna Hania: „I ty wytrzymałaś tak długo? Przecież jak czekamy 10 minut na tramwaj, to już mówisz, że ci nogi mdleją”. Tulcia: „Zależy, przy czym się stoi”. W czasie obiadu Tulcia każe sobie otworzyć radio. Nadawali właśnie uroczystości żałobne z Moskwy. Spiker mówi, że na warcie honorowej przy trumnie Bieruta stoją: Berman, Cyrankiewicz etc. Tulcia pyta: „Czy oni także stoją na baczność?”. Anna odpowiada: „Także”. Tulcia: „Tak, im to łatwo. Ich nikt nie łaskotał i nie rozśmieszał”. Okazało się, że przez cały czas, gdy dziewczynki stały na owej warcie, chłopcy stroili miny, wykrzywiali się, a nawet łaskotali dziewczynki, by je rozśmieszyć. Na myśl o Bermanie i Cyrankiewiczu, łaskotanych przy trumnie Bieruta, do dziś nie możemy się uspokoić ze śmiechu. Dziś przy śniadaniu Tulcia rzekła raptem: „Do tej czwórki: Marks, Engels, Lenin, Stalin, ja bym jeszcze dodała Dzierżyńskiego, Kościuszkę...” Biedne dzieci!

Warszawa, 29 marca 

W związku z pytaniami w sprawie dekoracji portretami miast i pochodów 1-majowych wyjaśniamy: miasto można dekorować portretami przywódców KPZR, tow. [Nikity] Chruszczowa, tow. [Nikołaja] Bułganina, tow. [Klimenta] Woroszyłowa, przywódców naszej partii i państwa, tow. [Józefa] Cyrankiewicza, tow. [Edwarda] Ochaba, tow. [Konstantego] Rokossowskiego, tow. Zawadzkiego. […] Portretów należy używać w miarę możliwości mniej niż w latach ubiegłych. Szczególnie w dekoracji pochodów należy ograniczyć się do portretów [Karola] Marksa, [Włodzimierza] Lenina, [Bolesława] Bieruta.

Warszawa, ok. 15 kwietnia

W Lublinie — pierwszej stolicy Polski Ludowej, centrum regionu przemysłowo-rolniczego, coraz bardziej dziś znaczącego na gospodarczej mapie kraju — odbyły się 19 bm. podniosłe uroczystości z okazji 35-lecia socjalistycznej Ojczyzny. Uczestniczył w nich, serdecznie podejmowany przez społeczeństwo tej ziemi, I sekretarz KC PZPR — Edward Gierek. [...]

Rozległy plac jednej z dzielnic mieszkaniowych Lublina. Zgromadziły się tu dziesiątki tysięcy mieszkańców miasta, delegacje zakładów pracy, szkół i uczelni z całego kraju, noszących imię Bolesława Bieruta, weterani ruchu robotniczego i organizatorzy ludowej państwowości. [...] Następuje podniosły moment ceremonii — I sekretarz KC PZPR Edward Gierek w towarzystwie najbliższej rodziny Bolesława Bieruta dokonuje aktu odsłonięcia pomnika i składa u jego stóp wiązankę biało-czerwonych goździków. Rozlega się salwa honorowa. Nad głowami zgromadzonych pojawiają się gołębie — symbol pokoju. [...] Do pomnika zbliżają się teraz delegacje organizacji społecznych, zakładów pracy, mieszkańcy Lublina i regionu i składają u stóp monumentu kwiaty. Z głośników płyną słowa lubelskiego poety „Ukochałem cię ziemio, Polską nazwaną, ziemio o ognistym hełmie słońca, miłością szczerszą od dziecięcej, umiłowałem cię mowo urocza, hodowaną przez całe lata jak malwy, maki i róże, prostą miłością chłopa, wierną miłością Polaka”. Uroczystość kończy Międzynarodówka.

Lublin, 19 lipca