Centrala strzelnicza dywizjonu podaje dokładny czas. Jest godzina 22.45 — czwartek. [...] Sołtyszewski zdejmuje mikrotelefon:
— Bateria do dział!...
Przez podwieszoną płachtę słychać czterokrotny odzew działonowych:
— Działon do działa!...
Dyktuję ogniowemu komendy, a on przekazuje je działonom. W tej chwili celowniczowie, siedzący na siodełkach, nastawiają kątomierze, zgrywają poziomice i bębny celownika. Amunicyjni podają pociski i ładunki. Słychać metaliczny odgłos stępli i dźwięk ryglowanych zamków. Załadowano pierwsze cztery pociski. Na każdym z nich napis kredą: Za wolność! Za Polskę! Za Warszawę! Za poniewierkę!

[...] Mrok ustąpił światłu tysięcy wystrzałów, krwawym kwiatom wybuchów. [...] Huk począł narastać. Odbijany od wzgórz i gór, zlał się w jeden nieprzerwany grzmot. W ogniu półtora tysiąca dział 2 Korpus Polski rozpoczął marsz ku wolnej, niepodległej i suwerennej Ojczyźnie!

[...]

— Czwarte działo nie strzela! — melduje kpr. Gąsior.
— Dlaczego?
— Iglica pękła!
Sołtyszewski daje mi wzrokiem polecenie. Uchylam płachtę i wybiegam ze schronu z okrzykiem „Puszkarz! Puszkarz!” Po chwili dopiero zdaję sobie sprawę, że przecież i tak nic nie słychać. Dobiegam do stanowiska. [...] Biegnie bombardier Kuczwał — nasz puszkarz. Ale działo milczy. Milczeć tak będzie przez dwadzieścia minut. I ten kótki czas jest osobistą tragedią każdego kanoniera z obsługi. Kpr. Gąsior z pasją rozbiera obsadę iglicy. Celowniczy, cherubinkowy Jędruś Milewski, siedzi na skrzynce z ładunkami. Po usmolonych policzkach płyną łzy jak groch, żłobiąc koleiny w brudzie. Podchodzę doń i poklepując po ramieniu pocieszam go jak umiem, krzycząc do ucha:
— Nie becz, Jędrek! Nic takiego się nie stało, zaraz będziesz znowu strzelał!

Milewski patrzy na mnie i odkrzykuje ze złością przez łzy:
— Nie miała kiedy, k...a, pęknąć?!

Monte Cassino, 11 maja

Postój, 11 maja 1944 r.

Panie starosto powiatowy!

Żałuję, że do 10 maja 1944 nie mogłem zjawić się u Pana osobiście, a to z tej przyczyny, że nie wolno mi bezpośrednio spotykać się z Panem, nie mam na to zgody moich zwierzchników, więc przepraszam, ale u nas jest surowa dyscyplina i porządki zgodne z Pańskim wyobrażeniem.

Jeśli zostanę upoważniony przez zwierzchników, zjawię się u Pana ku obopólnej korzyści. Byłem rad usłyszeć od pana starosty powiatowego, że nie musimy się kryć przed żołnierzami niemieckimi, ponieważ wiedzą oni, że nie powinni do nas strzelać i wdawać się w potyczki z ukraińskimi partyzantami, albowiem Wehrmacht jest sprzymierzeńcem UPA w walce z głównym wrogiem — bolszewizmem.

Niestety, żołnierze niemieccy stale przeszkadzają bojownikom ukraińskim w rejonie naszych operacji przeciwko bandom bolszewickim, co osłabia obie strony, my zaś pragnęlibyśmy wykorzystać te operacje w walce ze wspólnym wrogiem. Jednocześnie Polacy, jak pokazują fakty, gotowi są pomagać bolszewikom przeniknąć na tyły niemieckiego frontu. Jedna trzecia Polaków należy do band bolszewickich, a miejscowa ludność cywilna skwapliwie szpieguje na rzecz bolszewickich band. Tylko z pomocą polskiej ludności bolszewicy mogą prowadzić operacje w Galicji.
Gdyby władze niemieckie nie stawiały nam, bojownikom ukraińskim, przeszkód, to bandy bolszewickie nie mogłyby nawet przez tydzień utrzymać się w Galicji. [...]

Chmil